Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

promise to one

  • 1 juro

    jūro, āvi, ātum, 1, v. n. and a., and jūror, ātus, 1, v. dep. [2. jus], to swear, to take an oath.
    I.
    In gen., absol.:

    cui si aram tenens juraret, crederet nemo,

    Cic. Fl. 36, 90:

    cum ille mihi nihil, nisi ut jurarem, permitteret,

    id. Fam. 5, 2, 7:

    cum enim faciles sint nonnulli hominum ad jurandum,

    Dig. 28, 7, 8:

    posteaquam juratum est, denegatur actio,

    ib. 12, 2, 9:

    ex animi tui sententia jurāris,

    Cic. Off. 3, 29, 108.— With inf., Sil. 2, 3, 51; Claud. B. Get. 81; Dig. 12, 2, 13, § 5.—With nom. and inf., poet., Prop. 3, 4, 40.—With acc. and inf.:

    jurat, se eum non deserturum,

    Caes. B. C. 3, 13:

    se non reversurum,

    id. ib. 3, 87:

    jurarem... me et ardere studio veri reperiendi,

    Cic. Ac. 2, 20, 65:

    nisi victores se redituros jurant,

    Liv. 2, 45:

    Boeotum in crasso jurares aëre natum,

    Hor. Ep. 2, 1, 244:

    falsum,

    to swear falsely, Cic. Off. 3, 29, 108:

    vere,

    to swear truly, id. Fam. 5, 2, 7:

    jurarem per Jovem,

    by Jupiter, id. Ac. 2, 20, 65:

    per supremi regis regnum,

    Plaut. Am. 2, 2, 211; Verg. A. 9, 300:

    per solis radios,

    Juv. 13, 78; 6, 16.—Also with simple acc. of the being or object sworn by (mostly poet.):

    Terram, Mare, Sidera,

    Verg. A. 12, 197; 6, 324:

    quomodo tibi placebit Jovem lapidem jurare, cum scias?

    Cic. Fam. 7, 12, 2:

    quaevis tibi numina,

    Ov. H. 16, 319:

    Samothracum aras,

    Juv. 3, 144.—Hence also pass.:

    dis juranda palus,

    the Styx, by which the gods swear, Ov. M. 2, 46; cf.:

    Stygias juravimus undas,

    id. ib. 2, 101:

    Junonis numina,

    Tib. 4, 13, 15:

    caput,

    Sil. 8, 106.— Rarely with acc. of the fact sworn to:

    morbum,

    i. e. to swear to the fact of sickness, Cic. Att. 1, 1, 1; cf.:

    jurata pacta,

    Sil. 2, 274:

    ex mei animi sententia,

    with sincerity, without reservation, Liv. 22, 53, 10; so,

    ex nostri animi sententia,

    Quint. 8, 5, 1; cf. Liv. 43, 15, 8; Gell. 4, 20, 3: alicui aliquid, [p. 1019] to vow or promise to one, Stat. Th. 4, 396:

    sacramenta deis,

    Sil. 10, 448:

    alicui jurare,

    to swear allegiance to, Plin. Pan. 68, 4: in verba, to swear with certain words, i. e. to take a prescribed form of oath:

    Petreius in haec verba jurat,

    Caes. B. C. 1, 76:

    cur in certa verba jurent,

    Cic. Inv. 2, 45, 132:

    milites in verba P. Scipionis jurarunt,

    Liv. 28, 29; 7, 5; 6, 22:

    in haec verba jures postulo,

    in this form of words, id. 22, 53, 12:

    in verba magistri,

    to echo his sentiments, Hor. Ep. 1, 1, 14:

    in verba ejus,

    Suet. Galb. 16:

    in verba Vitellii,

    id. Oth. 8: idem deinceps omnis exercitus in se quisque jurat, i. e. each soldier took the oath separately;

    whereas the usual practice was that one man uttered the entire oath, and the others only added, idem in me,

    Liv. 2, 45, 14:

    in litem,

    to make oath respecting the matter in dispute, to appraise under oath, Cic. Rosc. Com. 1, 4; Dig. 4, 3, 18; 8, 5, 7 al.:

    in nomen alicujus,

    to swear allegiance to one, Suet. Claud. 10:

    in legem,

    to swear to observe a law, Cic. Sest. 16, 37:

    verissimum pulcherrimumque jusjurandum,

    to take an oath, id. Fam. 5, 2, 7:

    sacramenta,

    Sil. 10, 447; cf.:

    sceleri jurato nefando sacramenta,

    Luc. 4, 228.—With de and abl.:

    de sua persona,

    in one's own behalf, Dig. 44, 5, 1, § 3:

    de calumnia,

    to clear one's self of calumny under oath, ib. 12, 2, 16; 2, 8, 8, § 5.— Pass. impers.:

    scis, tibi ubique jurari,

    Plin. Pan. 68: ne in acta sua juraretur, Suet Tib. 26.—
    (β).
    Dep. form, Plaut. Pers. 3, 2, 2; cf. id. Rud. 5, 3, 16:

    judici demonstrandum est, quid juratus sit, quid sequi debeat,

    Cic. Inv. 2, 43, 126:

    ex lege, in quam jurati sitis,

    id. ib. 2, 45, 121:

    juratus se eum sua manu interempturum,

    Liv. 32, 22, 7.—
    II.
    In partic., to conspire (cf. conjuro); with inf.: jurarunt inter se barbaros necare, Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14:

    in me jurarunt somnus, ventusque, fidesque,

    Ov. H. 10, 117:

    in facinus,

    id. M. 1, 242.—Hence, jūrātus, a, um, P. a.
    A.
    Pass.
    1.
    Called upon or taken to witness in an oath:

    numina,

    Ov. H. 2, 25.—
    2.
    Under an oath, bound by an oath:

    Regulus juratus missus est ad senatum, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 26, 99:

    quamvis jurato metuam tibi credere testi,

    Juv. 5, 5.—
    B.
    Act., having sworn, that has sworn:

    nam injurato scio plus credet mihi quam jurato tibi,

    Plaut. Am. 1, 1, 281; id. As. 1, 1, 8:

    haec, quae juratus in maxima contione dixi,

    Cic. Sull. 11:

    in eadem arma,

    Ov. M. 13, 50.— Sup.: juratissimi auctores, the most trustworthy, Plin. H. N. praef. § 22. — Adv.: jūrātō, with an oath, under oath (post-class.):

    promittere,

    Dig. 2, 8, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > juro

  • 2 libero

    lībĕro, āvi, ātum, 1 (old form of the fut. perf. liberasso, Plaut. Most. 1, 3, 66), v. a. [1. liber], to make or set free, to free, liberate (syn. vindico).
    I.
    Lit., to release from slavery, to free, manumil:

    amicas emite, liberate,

    Plaut. Most. 1, 1, 22:

    liberem ego te?

    id. Men. 5, 7, 35:

    servos,

    Caes. B. C. 3, 9:

    sese,

    Cic. de Or. 1, 40, 182:

    aliquem vindictā liberare,

    Plin. Ep. 7, 16, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., to free, release, extricate, deliver (cf. levo) a person or thing from something (an obligation, debt, difficulty, etc.); constr.: aliquem (aliquid) ab aliqua re, with simple abl.; less freq. with gen.
    a.
    With personal objects.
    (α).
    With ab:

    teque item ab eo vindico ac libero,

    Cic. Q. Fr. 3, 1:

    se a Venere,

    to release one's self from one's duty to Venus, id. Div. in Caecil. 17, 53.—
    (β).
    With abl.: divortio te liberabo incommodis, Poët. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    defensionum laboribus senatoriisque muneribus liberatus,

    Cic. Tusc. 1, 1, 1:

    aliquem culpā,

    id. Att. 13, 22, 3:

    aliquem invidiā,

    id. N. D. 1, 6, 13:

    aliquem suspicione crudelitatis,

    id. Fam. 1, 2, 3:

    aliquem magnā sollicitudine,

    id. Att. 6, 1, 10; cf.:

    populum metu,

    id. Rep. 1, 16, 25:

    liberatus omni perturbatione animi,

    id. ib. 1, 17, 28:

    aliquem periculo,

    Caes. B. C. 3, 83:

    obsidione,

    id. B. G. 4, 19:

    se aere alieno,

    to pay a debt, Cic. Att. 6, 2, 4.—
    (γ).
    With gen.:

    aliquem culpae,

    Liv. 41, 19:

    voti liberari,

    id. 5, 28.—
    * (δ).
    With ex:

    multos ex incommodis pecuniā,

    Cic. Verr. 2, 5, 9, § 23.—
    (ε).
    With simple acc.:

    vectigales multos ac stipendiarios liberavit,

    exempted from taxes, Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    Volusii liberandi, meum fuit consilium,

    to release from obligation, id. Fam. 5, 20, 4:

    Buthrotios cum Caesar decreto suo liberavisset, viz.,

    from a division of their lands, id. Att. 16, 16, C, 11:

    amotusque post triumphum abdicatione dictaturae terror et linguam et animos liberaverat hominum,

    Liv. 6, 16, 8:

    (debitores) capitis deminutione liberantur,

    i. e. from debt, Gai. Inst. 3, 84 al. —
    b.
    With inanim. and abstr. objects:

    eum (mundum) ab omni erratione liberavit,

    Cic. Univ. 6; cf.

    below, at the end of this number: quorum linguae sic inhaererent, ut loqui non possent, eae scalpello resectae liberarentur,

    would be set free, id. Div. 2, 46, 96: liberare agros, to free or exempt from taxes, id. Agr. 1, 4, 10:

    publica liberare,

    id. ib. 2, 21, 57; cf.:

    liberari omnia Asiae emporia portusque,

    Liv. 32, 33:

    liberata vectigalia,

    id. 41, 28:

    fundum alii obligatum liberare,

    Dig. 18, 1, 41:

    liberare fidem,

    to discharge one's promise, keep one's word, Cic. Fl. 20, 47:

    liberare promissa,

    to cancel promises, to make them void and of no effect, id. Off. 1, 10, 33:

    nomina,

    to settle debts, Liv. 7, 21: impensam, to clear or repay expenses, Col. 3, 3.—Of an abstr. object:

    divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti,

    Cic. Tusc. 1, 22, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    To absolve or acquit in a court of justice (syn.:

    absolvo, solvo): aliquem, opp. condemnare,

    Cic. Clu. 22, 60:

    aliquem crimine aliquo,

    id. Verr. 2, 2, 29, § 71: liberatur Milo, non eo consilio profectus esse, is acquitted of the charge of having undertaken a journey with the design, etc., id. Mil. 18, 47:

    reum a judicibus hoc defensionis modo liberari non posse,

    Quint. 7, 4, 20.—Very rarely with acc. of the charge:

    crimen libidinis confessio intemperantiae liberavit,

    Val. Max. 8, 1, 12.—
    2.
    To clear, i. e. to pass, traverse, cross over a place without hinderance (post - Aug.):

    flumen,

    Front. Strat. 1, 5, 3; 4, 7, 28; Hyg. Fab. 257:

    angustias freti,

    Front. Strat. 1, 4, 13:

    limen,

    Petr. 136.—
    3.
    Templa liberata, freed from buildings that obstructed the view, i. e. having a free prospect, Cic. Leg. 2, 8, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > libero

  • 3 promitto

    prō-mitto, mīsi, missum, 3 (sync. forms:

    promisti for promisisti,

    Ter. Ad. 5, 8, 17; Cat. 110, 3:

    promisse for promisisse,

    id. 110, 5:

    promissem,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 12; archaic inf. pass. promittier, id. ib. 4, 8, 32), v. a.
    I.
    Lit., to let go forward, to send or put forth, to let hang down, let grow, etc. (rare;

    not in Cic.): ramos vel ferro compescunt vel longius promittunt,

    suffer to grow longer, Col. 5, 6, 11.—Reflex., to grow:

    nec ulla arborum avidius se promittit,

    Plin. 16, 26, 44, § 107.—Of the hair, the beard, to let hang down, let grow:

    satis constat multos mortales capillum ac barbam promisisse,

    Liv. 6, 16, 4; 5, 41; cf.:

    pogoniae, quibus inferiore ex parte promittitur juba,

    Plin. 2, 25, 22, § 89.— Transf.:

    (Sonus lusciniae) promittitur revocato spiritu,

    is drawn out, prolonged, Plin. 10, 29, 43, § 82;

    Gallia est longe et a nostris litoribus huc usque promissa,

    Mel. 1, 3; v. infra, P. a.—
    II.
    Trop., of speech.
    A.
    To say beforehand, to forebode, foretell, predict, prophesy (very rare):

    praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittere,

    Cic. Fam. 6, 1, 5:

    ut (di) primis minentur extis, bene promittant secundis,

    id. Div. 2, 17, 38.—Of signs or omens, to forebode, portend:

    pari in meliora praesagio in Caesaris castris omnia aves victimaeque promiserant,

    Flor. 4, 7, 9:

    promittunt omina poenas,

    Val. Fl. 6, 730: clarum fore (Servium) visa circa caput flamma promiserat, Flor 1, 6, 1; 1, 7, 9.—Also, in gen., to denote beforehand:

    stella... vindemiae maturitatem promittens,

    Plin. 18, 31, 74, § 309.—
    B.
    To promise, hold out, cause to expect, give hope or promise of, assure (class. and freq.; syn.: polliceor, spondeo, recipio), constr. with acc., an object-clause, or de:

    domum,

    Plaut. Most. 1, 3, 28:

    sestertia septem,

    Hor. Ep. 1, 7, 81:

    carmen,

    id. Epod. 14, 7, dona, Ov Tr. 4, 2, 7:

    auxilium alicui,

    id. M. 13, 325:

    opem,

    id. F 5, 247:

    salutem,

    Luc. 4, 235:

    ea quae tibi promitto ac recipio,

    Cic. Fam. 5, 8, 5:

    si Neptunus quod Theseo promiserat, non fecisset,

    id. Off. 1, 10, 32:

    dii faxint, ut faciat ea quae promittit!

    id. Att. 16, 1, 6.— With inf. (usu. fut. inf.):

    promitto, recipio, spondeo, C. Caesarem talem semper fore civem, qualis hodie sit,

    Cic. Phil. 5, 18, 51; cf.:

    promitto, in meque recipio fore eum, etc.,

    id. Fam. 13, 10, 3:

    quem inimicissimum futurum esse promitto et spondeo,

    id. Mur. 41, 90:

    surrepturum pallam promisit tibi,

    Plaut. As. 5, 2, 80; id. Aul. 2, 2, 42; cf. id. Men. 5, 4, 6:

    promisit Apollo Ambiguam tellure novā Salamina futuram,

    Hor. C. 1, 7, 28; id. S. 1, 6, 34.—With inf. pres.:

    si operam dare promittitis,

    Plaut. Trin. prol. 5; id. Bacch. 4, 8, 79; id. Rud. 2, 6, 56: magorum vanitas ebrietati eas resistere [p. 1465] promittit, Plin. 37, 9, 40, § 124; cf.:

    se remedium afferer tantamque vim morbi levaturum esse promisit,

    Curt. 3, 6, 2 monstrare, Amm. 22, 7, 5:

    promittere oratorem,

    to give promise of becoming, Sen. Contr 4, 29, 10; cf.:

    per ea scelera se parricidam,

    excite fears lest he become, Quint. Decl. 1, 6:

    me Promisi ultorem,

    Verg. A. 2, 96.—With de:

    de alicujus voluntate promittere,

    Cic. Fam. 7, 5, 1:

    de me tibi sic promitto atque confirmo, me, etc.,

    id. ib. 3, 10, 1; Hor. S. 1, 4, 103:

    promittere damni infecti,

    i. e. to promise indemnification for, become answerable for the possible damage, Cic. Top 4, 22.—
    C.
    With ut and subj.:

    promiserat ut daret,

    Vulg. 2 Par. 21, 7.—Of things' terra ipsa promittit (aquas), gives promise of, leads one to expect water, Plin. 31, 3, 27, § 45:

    debet extremitas (picturae) sic desinere, ut promittat alia post se,

    to lead one to suppose, to suggest, id. 35, 10, 36, § 68; Sen. Hippol. 569.—
    2.
    In partic.
    a.
    To promise to come, to engage one's self to meet any one, to dine, sup, etc., Plaut. Stich. 3, 2, 19 sq.; 4, 2, 16:

    ad fratrem,

    Cic. de Or. 2, 7, 27:

    ad cenam mihi,

    Phaedr. 4, 23, 15; Petr. 10; so,

    tibi me promittere noli,

    to expect me, Ov. M. 11, 662.—
    b.
    To promise something to a deity, i. e. to vow:

    donum Jovi dicatum atque promissum,

    Cic. Verr. 2, 5, 72, § 184:

    nigras pecudes Diti,

    Tib. 3, 5, 33; Juv 13, 233; Petr 88; Flor. 1, 11, 4.—
    c.
    To offer as a price (post-Aug.):

    pro domo sestertium millies promittens,

    Plin. 17. 1, 1, § 3. —Hence, prōmissus, a, um, P a.
    A.
    Lit., hanging down, long; of the hair: coma, Varr. ap. Non. 362, 32; Liv. 38, 17, 3; Ov. Tr. 4, 2, 34:

    Britanni capillo sunt promisso,

    Caes. B. G. 5, 14; so,

    capillus,

    Nep. Dat. 3, 1:

    barba,

    Verg. E. 8, 34; Liv. 2, 23, 4:

    barba omnibus promissa erat,

    id. 5, 41, 9; Plin. Ep. 2, 7, 7; Just. 4, 4, 1.—Of the dewlap:

    boves palearibus amplis et paene ad genua promissis,

    Col. 6, 1, 3.—Of the belly:

    sues ventre promisso,

    Col. 7, 9, 1.—
    B.
    Subst.: prōmissum, i, n., a promise (very freq. in prose and poetry; cf.

    promissio, pollicitatio),

    Cic. Verr 2, 5, 53, § 139:

    voto quodam et promisso teneri,

    id. Att. 12, 18, 1:

    constantia promissi,

    id. ib. 4, 17, 1:

    promissum absolvere,

    Varr. R. R. 2, 11, 1:

    facere,

    Cic. Off. 1, 10, 31; 3, 25, 95:

    exigere,

    id. ib. 3, 25, 94:

    ludere aliquem promisso inani,

    Ov. F. 3, 685.—In plur.:

    pacta et promissa servare,

    Cic. Off. 3, 24, 92:

    illis promissis standum non est, quae, etc.,

    id. ib. 1, 10, 32:

    promissis manere,

    Verg. A. 2, 160:

    promissa firmare,

    Ov. M. 10, 430:

    multa fidem promissa levant,

    Hor. Ep. 2, 2, 10:

    dic aliquid dignum promissis,

    id. S. 2, 3, 6:

    quo promissa (Ennii) cadant,

    i. e. the expectations which he raises, id. Ep. 2, 1, 52:

    promissa dare,

    to make promises, Cat. 63, 239; to fulfil, Ov. M. 2, 51.

    Lewis & Short latin dictionary > promitto

  • 4 solutum

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solutum

  • 5 solvo

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solvo

  • 6 spondeo

    spondĕo, spŏpondi, sponsum, 2 ( perf. spepondi, Cic., Caes., and Val. Antias ap. Gell. 7, 9, 12 sq.; Inscr. Orell. 4358;

    without redup. sponderat,

    Tert. Carm. adv. Mart. 3, 135; subj. sponsis = spoponderis, an ancient formula of prayer in Fest. p. 351 Müll.), v. a. [akin with spendô, to pour out, = libare; cf. spondai, league].
    I.
    Jurid. and publicists' t. t.
    A.
    In bargains, covenants, treaties, etc., to promise solemnly, to bind, engage, or pledge one's self (class.; syn.: recipio, stipulor, promitto; cf.: vadimonium obire, vadari); according to the civil law in its original form, it was essential to a binding contract verbally made (verbis) that a proposition and its acceptance should be expressed by the question spondes? and the answer spondeo; and only at a later period was the use of promitto, etc., valid (v. Sandars, Introd. ad Just. Inst. p. LV): verbis obligatio fit ex interrogatione et responsione, velut, Dari spondes? Spondeo. Dabis? Dabo. Promittis? Promitto;

    sed haec quidem verborum obligatio: dari spondes? spondeo, propria civium Romanorum est, cetera vero juris gentium sunt,

    Gai. Inst. 3, 91 sq.; Dig. 45, 1, 126; 45, 1, 133; cf.

    the whole title,

    ib. 45, 1: De verborum obligationibus: He. Aeternum tibi dapinabo victum, si vera autumas... Er. Sponden' tu istut? He. Spondeo, Plaut. Capt. 4, 2, 118: qui stulte spondet, Cato ap. Rufin. 18, p. 210:

    quis stipulatus est? Ubi? Quo die? Quis spopondisse me dicit? Nemo,

    Cic. Rosc. Com. 5, 13:

    ut aliquando spondere se diceret,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

    si quis quod spopondit, quā in re verbo se obligavit uno, si id non facit, etc.,

    id. Caecin. 3, 7:

    faeneris, quod stipulanti spoponderam tibi, reliquam pensiunculam percipe,

    Col. 10 praef.:

    ego meā fide spondeo futurum ut omnia invenias, etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10.—
    B.
    To promise for another, to become security for a person, to enter bail, etc.:

    quod multis benigne fecerit, pro multis spoponderit,

    has become security, Cic. Planc. 19, 47:

    sed tamen scire velim quando dicar spopondisse et pro patre anne pro filio,

    id. Att. 12, 14, 2:

    quod pro Cornificio me abhinc annis XXV. spopondisse dicit Flavius,

    id. ib. 12, 17:

    et se quisque paratum ad spondendum Icilio ostendere,

    Liv. 3, 46, 7:

    sponsum diceres advocasse, Cic. Fragm. Clod. et Cur. 3, 4, p. 29 B. and K.: hic sponsum vocat,

    Hor. Ep. 2, 2, 67:

    sponsum descendam, quia promisi,

    Sen. Ben. 4, 39, 2. —
    2.
    Transf., of promises or pledges made in behalf of a government, etc.:

    non foedere pax Caudina, sed per sponsionem facta est... Spoponderunt consules, legati, quaestores, tribuni militum,

    Liv. 9, 5, 4:

    quod spondendo pacem servassent exercitum,

    id. 9, 8, 15:

    quid tandem si spopondissemus urbem hanc relicturum populum Romanum?

    id. 9, 9, 6:

    ea demum sponsio esset, quam populi jussu spopondissemus,

    id. 9, 9, 13:

    hosti nihil spopondistis, civem neminem spondere pro vobis jussistis,

    id. 9, 9, 16.—
    C.
    Esp., to promise or engage in marriage, betroth: qui uxorem ducturus erat ab eo unde ducenda erat, stipulabatur eam in matrimonium ductam iri; [p. 1746] qui daturus erat itidem spondebat. Tum quae promissa erat sponsa appellabatur, qui spoponderat ducturum, sponsus, Sulp. Dot. ap. Gell. 4, 4, 2: Ly. Istac lege filiam tuam sponden' mihi uxorem dari? Ch. Spondeo. Ca. Et ego spondeo idem hoc, Plaut. Trin. 5, 2, 38 sq.; 2, 4, 172: Me. Etiam mihi despondes filiam? Eu. Illis legibus, Cum illā dote quam tibi dixi. Me. Sponden' ergo? Eu. Spondeo, id. Aul. 2, 2, 78: Ph. Spondesne, miles, mi hanc uxorem? Th. Spondeo. Ph. Et ego huic victum spondeo, id. Curc. 5, 2, 73 sq.: sponden tu ergo tuam gnatam uxorem mihi? Ch. Spondeo et mille auri Philippum dotis, id. Trin. 5, 2, 34.—Hence, of women, alicui sponsam esse, to be betrothed, engaged to a man:

    si volt Demipho Dare quantum ab hac accipio, quae sponsa est mihi,

    Ter. Phorm. 4, 3, 52:

    scis, sponsam mihi (esse)?

    id. Eun. 5, 9 (8), 6; Plaut. Trin. 2, 4, 101 sq.; 2, 4, 172; 2, 4, 174; id. Poen. 5, 3, 43.—
    D.
    = sponsionem facere (v. sponsio, II.), to lay a judicial wager, to enter into an agreement to pay contingent on the truth or falsity of an assertion: si hoc ita est, qui spondet mille nummūm? P. Afric. ap. Gell. 6 (7), 11, 9.— So, absol.:

    cum illi jacenti latera tunderentur, ut aliquando spondere se diceret,

    should declare that he made the required wager, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (cf. sponsum, P. a. fin. infra); Dig. 11, 5, 3.—
    II.
    In gen., to promise sacredly, to warrant, vow (class.).
    1.
    With fut. inf.:

    promitto, recipio, spondeo, C. Caesarem talem semper fore civem, qualis hodie sit,

    Cic. Phil. 5, 18, 51:

    ut (eum) inimicissimum huic conjurationi futurum esse, promittam et spondeam,

    id. Mur. 41, 90:

    et ipse spondeo et omnes hoc tibi tui pro me recipient, te fructum esse capturum, etc.,

    id. Fam. 13, 50, 2:

    quis est qui spondeat eundum, si differtur bellum, animum postea fore,

    Liv. 5, 5, 9:

    quae si perpetua concordia sit, quis non spondere ausit, maximum hoc imperium brevi futurum esse?

    id. 5, 3, 10:

    spondebant animis id (bellum) P. Cornelium finiturum,

    with full conviction, id. 28, 38, 9; cf. id. 3, 59, 3:

    sponde affore reges,

    Val. Fl. 3, 504.—
    2.
    With inf. pres., to warrant, give assurance of an existing fact:

    spondebo enim tibi, vel potius spondeo in meque recipio, eos esse M'. Curii mores,

    Cic. Fam. 13, 17, 2.—
    3.
    With acc. of thing (and often dat. pers.):

    quibus cum consulem suum reliquissent, honores et praemia spopondistis,

    Cic. Phil. 5, 11, 28: mihi sex menses sati' sunt vitae, septimum Orco spondeo, Poët. ap. Cic. Fin. 2, 7, 22: ea spondent, confirmant, quae, quidem mihi exploratiora essent, si remansissem, Cic Att. 11, 6, 3:

    quod ego non modo de me tibi spondere possum, sed de te etiam mihi,

    id. Fam. 15, 21, 1:

    ac de infante (Tiberio) Scribonius mathematicus praeclara spopondit,

    Suet. Tib. 14:

    tantum sibi vel de viribus suis, vel de fortunā spondentes,

    Just. 3, 4, 1; Amm. 24, 1, 8:

    illius et dites monitis spondentibus Indi,

    Val. Fl. 6, 117:

    non si mihi Juppiter auctor Spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo,

    Verg. A. 5, 18:

    spondere fidem,

    Ov. M. 10, 395:

    officium Amori,

    id. ib. 10, 418.—
    4.
    Transf., of inanim. or abstract subjects (mostly poet. and post-Aug.):

    nec quicquam placidum spondentia Martis Sidera presserunt,

    Ov. Ib. 217:

    quod prope diem futurum spondet et virtus et fortuna vestra,

    Liv. 7, 30, 8:

    eorum hominum erat, qui, quantum spes spopondisset, cuperent, ni, etc.,

    id. 45, 19, 7:

    magna de illo (Philippo) spes fuit propter ipsius ingenium, quod magnum spondebat virum,

    Just. 7, 6, 1.— Hence, sponsus, a, um, P. a., promised, engaged, betrothed, affianced; substt,
    A.
    sponsus, i, m., a betrothed man, a bridegroom: virgo Sponso superba, Titin. ap. Non. 305, 5:

    accede ad sponsum audacter,

    id. ib. 227, 15; Cic. Inv. 2, 26, 78:

    sponsus regius,

    Hor. C. 3, 2, 10.— Poet., of Penelope's suitors, Hor. Ep. 1, 2, 28.—
    B.
    spon-sa, ae, f., a betrothed woman, a bride:

    scio equidem, sponsam tibi esse et filium ex sponsā tuā,

    Plaut. Truc. 4, 4, 12; Ter. And. 2, 1, 24:

    flebilis sponsa,

    Hor. C. 4, 2, 21 et saep.—Prov.: suam cuique sponsam, mihi meam, i. e. every one to his taste, Atil. ap. Cic. Att. 14, 20, 3.—
    C.
    sponsum, i, n., a covenant, agreement, engagement: sponsum negare, to break or disown one's pledge, Hor. S. 1, 3, 95:

    sponsus contra sponsum rogatus,

    Varr. L. L. 7, § 107 Müll.—
    (β).
    Esp., a judicial wager (cf. sponsio, II.):

    ex sponso egit,

    Cic. Quint. 9, 32.

    Lewis & Short latin dictionary > spondeo

  • 7 sisto

    sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

    for steterant,

    Verg. A. 3, 110;

    steterint,

    id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.
    I.
    Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).
    A.
    Causative, with acc.
    1.
    To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

    O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

    Verg. G. 2, 489:

    tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

    id. A. 3, 117 (classis stat;

    v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

    Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

    jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

    plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

    disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

    Stat. Th. 7, 393:

    (equum ligneum) sacratā sistimus arā,

    Verg. A. 2, 245:

    aeternis potius me pruinis siste,

    Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

    victima Sistitur ante aras,

    Ov. M. 15, 132:

    quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

    Verg. A. 8, 85:

    post haec Sistitur crater,

    Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

    cohortes expeditas super caput hostium sistit,

    Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —
    2.
    To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

    terrā sistēre petitā,

    id. ib. 3, 635:

    (vos) facili jam tramite sistam,

    Verg. A. 6, 676:

    ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

    to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

    hic siste patrem,

    Sen. Phoen. 121:

    Annam huc siste sororem,

    Verg. A. 4, 634.—
    3.
    To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

    aciem in litore sistit,

    Verg. A. 10, 309; cf.:

    sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

    Tac. H. 3, 21.—
    4.
    Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

    des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

    Cic. Att. 3, 25:

    te vegetum nobis in Graeciā sistas,

    id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

    hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

    Verg. A. 11, 853.—
    5.
    With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

    supra, 4.): ego vos salvos sistam,

    I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

    omnia salva sistentur tibi,

    all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

    rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

    will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

    neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

    that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

    cum te reducem aetas prospera sistet,

    Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

    tutum patrio te limine sistam,

    will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

    praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

    Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

    Pelasgis siste levem campum,

    Stat. Th. 8, 328:

    modo se isdem in terris victorem sisterent,

    Tac. A. 2, 14:

    operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

    give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—
    b.
    Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

    tempora quod sistant propriis parentia signis,

    id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—
    B.
    As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

    constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

    will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

    ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

    id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

    ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

    to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

    neque posse in terrā sistere terram,

    nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

    at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

    id. 4, 415:

    incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

    to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

    quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

    Ov. M. 1, 307. —
    C.
    As jurid. term.
    1.
    In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

    cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

    Gai. 4, 184:

    fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

    that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

    testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

    id. ib. 6, 25:

    quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

    Liv. 3, 45, 3:

    interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

    Gell. 7, 1, 10:

    si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

    Dig. 2, 11, 11:

    si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

    ib. 2, 9, 5:

    sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

    ib. 2, 9, 6:

    cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

    ib. 2, 6, 4:

    si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

    ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—
    2.
    Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

    vadimonium sistit,

    Cic. Quint. 8, 30:

    ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

    Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—
    D.
    Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

    ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

    Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

    tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

    produce, App. M. 9, p. 227, 14:

    nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 73:

    vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

    Cic. Off. 3, 10, 45. —
    E.
    Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

    sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

    Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

    apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

    the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—
    F.
    Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

    mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

    Tac. A. 15, 72:

    cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

    id. ib. 4 37:

    at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

    id. ib. 15, 18:

    monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

    id. H. 4, 53:

    sistere monumenta,

    Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.
    II.
    Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.
    A.
    Causative (rare;

    perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

    Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

    v. sto),

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

    Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—
    B.
    Neutr., to stand firm, to last, = stare:

    nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

    Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—
    2.
    Neutr., to stand firm, to resist:

    nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

    Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

    donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

    Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.
    III.
    Sistere = to stand still, and to cause to stand still.
    A.
    Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).
    a.
    To stand still:

    solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

    Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

    sistunt amnes,

    Verg. G. 1, 479:

    incurrit, errat, sistit,

    Sen. Herc. Oet. 248.—
    b.
    To remain, stop:

    Siste! Quo praeceps ruis?

    Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

    vis tu quidem istum intra locum sistere?

    will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—
    c.
    Trop., to stop, not to go any farther:

    depunge, ubi sistam,

    Pers. 6, 79:

    nec in Hectore tracto sistere,

    to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—
    d.
    To cease (dub.):

    hactenus sistat nefas' pius est,

    if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—
    B.
    Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).
    1.
    To arrest, stop, check an advancing motion.
    a.
    With gradum:

    plano sistit uterque gradum,

    arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

    siste properantem gradum,

    Sen. Herc. Fur. 772:

    repente sistunt gradum,

    Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—
    b.
    With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

    fugam foedam siste,

    Liv. 1, 12, 5:

    si periculo suo fugam sistere posset,

    id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—
    c.
    Of vehicles, horses, etc.:

    esseda siste,

    Prop. 2, 1, 76:

    equos,

    Verg. A. 12, 355:

    quadrijugos,

    Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—
    d.
    With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

    exercitus iter sistit,

    Tac. H. 3, 50.—
    e.
    With bellum, to halt (cf. infra, D.):

    Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

    Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—
    f.
    Of living objects, in gen.
    (α).
    To arrest their course, make them halt:

    aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

    Tac. H. 2, 23:

    festinantia sistens Fata,

    staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

    non prius se ab effuso cursu sistunt,

    Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

    aliquem cuspide,

    Sil. 1, 382; 1, 163; so,

    cervum vulnere sistere,

    id. 2, 78.—
    (β).
    To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

    ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

    Liv. 1, 37, 3:

    ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

    id. 10, 14, 18:

    nec sisti vis hostium poterat,

    Curt. 5, 3, 11:

    nec sisti poterant scandentes,

    Tac. H. 3, 71; 5, 21. —
    g.
    Trop., to stop the advance of prices:

    pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

    Tac. A. 3, 52.—
    2. a.
    Of water:

    sistere aquam fluviis,

    Verg. A. 4, 489:

    amnis, siste parumper aquas,

    Ov. Am. 3, 6, 2:

    quae concita flumina sistunt,

    id. M. 7, 154:

    sistito infestum mare,

    calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    b.
    Of blood and secretions:

    (ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

    Tac. A. 15, 54:

    sanguinem,

    Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

    haemorrhoidum abundantiam,

    id. 27, 4, 5, § 19:

    fluctiones,

    id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

    nomas,

    id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

    mensis,

    id. 23, 6, 60, § 112:

    vomitiones,

    id. 20, 20, 81, § 213:

    alvum bubus,

    id. 18, 16, 42, § 143:

    alvum,

    stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

    ventrem,

    id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—
    3.
    To arrest the motion of life, make rigid:

    ille oculos sistit,

    Stat. Th. 2, 539.—
    4.
    To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

    querelas,

    Ov. M. 7, 711:

    fletus,

    id. ib. 14, 835:

    lacrimas,

    id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

    minas,

    id. Tr. 1, 2, 60:

    opus,

    id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

    labores,

    id. ib. 5, 490:

    furorem,

    Stat. Th. 5, 663:

    furialem impetum,

    Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

    pace tamen sisti bellum placet,

    Ov. M. 14, 803:

    antequam summa dies spectacula sistat,

    id. F. 4, 387:

    sitim sistere,

    to allay, id. P. 3, 1, 18:

    nec primo in limine sistit conatus scelerum,

    suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

    ruinas,

    to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

    ventum,

    to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

    (motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

    Plin. 2, 82, 84, § 198.—
    5.
    Sistere with intra = to confine, keep within:

    transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

    Tac. H. 2, 11:

    dum populatio lucem intra sisteretur,

    provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —
    C.
    Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).
    1.
    Without a subject, res or a noun of general import being understood:

    quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

    it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

    totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

    Liv. 2, 29, 8:

    si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

    the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

    si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

    id. 3, 9, 8:

    vixque concordiā sisti videbatur,

    that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

    qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

    these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

    qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

    Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—
    2.
    Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

    supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

    Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.
    A.
    Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

    esp., a peregrinus (= hostis),

    Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

    Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

    i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—
    B.
    In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

    status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

    Liv. 39, 13, 8:

    stato loco statisque diebus,

    id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

    stato lustri die,

    Sen. Troad. 781:

    status sacrificii dies,

    Flor. 1, 3, 16:

    statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

    Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

    stato tempore,

    Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

    stata tempora (partus),

    Stat. Achill. 2, 673:

    adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

    Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

    stata quinquennia,

    Stat. S. 5, 3, 113:

    stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

    Fest. p. 264 Lind.:

    proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

    Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

    solemne et statum sacrificium (al. statutum),

    id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

    stata sacra,

    Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

    stata foedera,

    id. ib. 11, 380:

    status flatus,

    Sen. Ben. 4, 28:

    stati cursus siderum,

    Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—
    C.
    Moderate, average, normal:

    inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

    Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

    Lewis & Short latin dictionary > sisto

  • 8 profiteor

    prŏfĭtĕor, fessus, v (old form of the inf. PROFITEREI, and of the imper. PROFITEMINO, several times in the Tab. Her, in Haubold, Mon. Leg. p. 99 sq.), v. dep. a. [pro-fateor], to declare publicly, to own freely, to acknowledge, avow, confess openly, profess (class.).
    I.
    In gen.
    a.
    Absol.:

    neque vis tuā voluntate ipse profiteri,

    Plaut. Men. 4, 2, 80:

    ita libenter confitetur, ut non solum fateri, sed etiam profiteri videatur,

    Cic. Caecin. 9, 24:

    fateor atque etiam profiteor et prae me fero,

    id. Rab. Perd. 5, 17.—
    b.
    With acc.:

    profiteri et in medium proferre aliquid,

    Cic. Fin. 2, 23, 76:

    cur ea non profitenda putabas?

    Ov. H. 21, 129.—
    c.
    With obj. clause:

    profitentur Carnutes, se nullum periculum recusare,

    Caes. B. G. 7, 2; Cic. N D. 1, 5, 12.—
    d.
    With de:

    de parricidio professum,

    Suet. Calig. 12:

    de semet professo,

    id. Dom. 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    Profiteri se aliquem, to declare one's self or profess to be something:

    profiteri se grammaticum,

    Cic. Tusc. 2, 4, 12; Poët. ap. Auct. Her. 2, 26, 42;

    profiteri se patrem infantis,

    Suet. Calig. 25:

    se legatum,

    id. Galb. 10:

    se candidatum consulatūs,

    id. Aug. 4:

    professus amicum,

    Hor. Ep. 1, 18, 2.—With esse:

    triduo me jure consultum esse profitebor,

    Cic. Mur. 13, 28:

    me omnium provinciarum defensorem esse profitebor,

    id. Verr. 2, 3, 93, § 217.—
    B.
    Profiteri aliquid, to profess an art, science, etc.:

    profiteri philosophiam,

    to declare one's self a philosopher, Cic. Pis. 29, 71; medicinam, to profess medicine, to practise as a physician, Cels. praef.; Suet. Caes. 42;

    jus,

    Ov. A. A. 3, 531.—In pass.:

    rem non professam apud nos tenemus,

    Quint. Decl. 341. — Absol.: profiteri, to be a teacher or professor (post-Aug.):

    cum omnes qui profitentur, audiero,

    Plin. Ep 2, 18, 3:

    translatus est in Siciliam, ubi nunc profitetur,

    id. ib. 4, 11, 14.—
    C.
    Profiteri indicium, to give evidence, make a deposition against accomplices:

    multis hortantibus indicium profitetur,

    Sall. J. 35, 6; Hirt. B. Afr 55, Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 3, 16, 9:

    summum supplicium decernebatur, ni professus indicium foret,

    Tac. A. 6, 3.—
    D.
    To offer freely, propose voluntarily, to promise: quis profitetur? who volunteers? Plaut Capt. 3, 1, 20:

    se ad eam rem adjutorem,

    Caes. B. G. 5, 38:

    ego vero tibi profiteor atque polliceor eximium et singulare meum studium in omni genere officii,

    Cic. Fam. 5, 8, 4:

    si vos in eam rem operam vestram profitemini,

    id. Rosc. Am. 53, 153:

    Varro profitetur se alterā die ad colloquium venturum,

    Caes. B. C. 3, 19:

    sumunt gentiles arma professa manus,

    arms that promise a combat, Ov. F. 2, 198: magna, Hor A. P. 14; Ov. F. 5, 351:

    grandia,

    Hor. A. P. 27.—
    E.
    To disclose, show, display, make a show of; dolorem, Just. 8, 5, 11:

    sola Jovem Semele vidit Jovis ora professum,

    Nemes. Ecl. 3, 22:

    vitate viros cultum formamque professos,

    Ov. A A. 3, 433.—
    F.
    To make a public statement or return of any thing (as of one's name, property, business, etc.):

    censum (one's estate),

    Ulp. Fragm. 1, 8;

    Tab. Her. in Haubold, Mon. Leg. p. 99 sq. (q. v.): ut aratores jugera sationum suarum profiterentur,

    Cic. Verr. 2, 3, 15, § 38:

    apud decemviros, quantum habeat praedae,

    id. Agr. 2, 22, 59:

    greges ovium ad publicanum,

    Varr. R. R. 2, 1:

    frumentum, Liv 4, 12: furtum,

    Quint. Decl. 341:

    rem alienam,

    id. ib. 341:

    rem apud publicanum,

    id. ib. 359; Dig. 39, 4, 16, § 12.— Absol.:

    ne decipiat (publicanus) profiteri volentes,

    Dig. 39, 4, 19, § 6; Vulg. Luc. 2, 3 and 5:

    nomen,

    to give in one's name, announce one's self, Liv. 26, 18; also without nomen:

    Catilina prohibitus erat petere consulatum, quod intra legitimos dies profiteri nequiverit,

    Sall. C. 18, 3:

    nam et quaesturam petentes, quos indignos judicavit, profiteri vetuit,

    Vell. 2, 92, 3: professae (sc. feminae), i. e. common prostitutes, who had to give in their names to the aedile, Ov. F. 4, 866.— Trop.:

    in his nomen suum profitetur,

    among these he reckons himself, Ter. Eun. prol. 3.—Hence, prŏ-fessus, a, um, P. a., in passive signif., known, manifest, confessed ( poet. and in post-Aug. prose):

    culpa professa,

    Ov. Am. 3, 14, 6:

    dux,

    Just. 8, 4, 4.—Ex or de professo, openly, avowedly, intentionally, professedly:

    non ex professo eam (potentiam) non petere,

    Sen. Ep. 14, 8:

    vir ex professo mollis, Macr S. 2, 9.—De professo (postclass.): ac ne id quidem de professo audet,

    openly, App. Mag. p. 274, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > profiteor

  • 9 fidēs

        fidēs gen. (rare), usu. fidē (H., O.), once fidēī (Enn. ap. C.), once fidei (disyl., T.); dat. fidē, S., H., fidei (disyl., T.), f    [1 FID-], trust, faith, confidence, reliance, credence, belief: si visis fides non est habenda: alcui summam omnium rerum fidem habere, Cs.: habebunt verba fidem, si, etc., find acceptance, H.: testimonio fidem tribuere: ubi prima fides pelago, as soon as they can trust, V.: orationi adfert fidem: fidem facit oratio, commands belief: aliquamdiu fides fieri non poterat, Cs.: vati Si qua fides, may be believed, V.: omnibus abrogatur fides: imminuit orationis fidem: Multa fidem promissa levant, H.: addat fidem, give credence, Ta.: fac fidem, te nihil quaerere, etc., evince: fides mi apud hunc est, nil me istius facturum, T.—In business, credit: cum fides totā Italiā esset angustior, Cs.: fides de foro sublata erat: fidem abrogare, L.: fides deficere coepit: nisi fide staret res p., opibus non staturam, L.: quorum res fidesque in manibus sitae erant, i. e. entire resources, S.—Meton., trustworthiness, faithfulness, conscientiousness, credibility, honesty, truth, good faith: fundamentum iustitiae est fides: fide vestrā fretus: homo antiquā virtute ac fide, T.: prisca, V.: homo sine fide: hinc fides, illinc fraudatio: regni: in fide manere, Cs.: Ubii experimento fidei conlocati, because of their tried fidelity, Ta.: praestare fidem: prodere, S.: mutare, S.: de pace cum fide agere, L.: periura patris, perjured faith, H.: omnem tabularum fidem resignare, credibility: fides eius rei penes auctores erit, S.: maiora fide gessit, beyond belief, O.: segetis certa fides meae, faithfulness (in production), H.— Fulfilment, faithfulness (to a promise): Dicta fides sequitur, O.: promissa Exhibuere fidem, were fulfilled, O.: en haec promissa fides est? the fulfilment of the oracle? V.—In the legal phrase, ex bonā fide, or ex fide bonā, in good faith, with sincerity, without guile ; cf. mala fides, deception, dishonesty.—Praegn., a promise, engagement, word, assurance, confirmation: fidem hosti datam fallere: inter se fidem dare, Cs.: obligare fidem vobis, plight one's faith: fidem servare, Cs.: fides iuris iurandi cum hoste servanda: fidem suam liberare, perform his promise: fidem exsolvere, L.: fidem amittere, N.: istius fide ac potius perfidiā decepti: quantum mea fides studii mihi adferat, plighted word: contioni deinde edicto addidit fidem, confirmed, L.: fide rerum tradere, with accurate knowledge, Ta.— A promise of protection, pledge of safety, safe-conduct, assurance, guaranty, protection, guardian care: fidem ei publicam iussu senatūs dedi: si fides publica data esset, S.: privatim praeterea fidem suam interponit, S.: fide acceptā a legatis, vim abfuturam, L.: quaere in cuius fide sint: in fidem Achaeorum castella tradere, L.: in alicuius fidem ac potestatem venire, Cs.: civitas in Catonis fide locata: alqm in fidem suam recipere: iura fidemque Supplicis erubuit (Achilles), due to a suppliant, V.: deūm atque hominum fidem implorabis.— Ellipt., in exclamations: Di vostram fidem! by the protection of the gods! for heaven's sake! T.: pro deūm fidem, T.: pro deorum atque hominum fidem.—Person., Faith, Truth: Fidem violare: Cana, V.: albo rara Fides Velata panno, H.
    * * *
    I
    faith, loyalty; honesty; credit; confidence, trust, belief; good faith
    II
    chord, instrument string; constellation Lyra; stringed instrument (pl.); lyre

    Latin-English dictionary > fidēs

  • 10 despondeo

    dē-spondĕo, spondi, sponsum, 2 ( perf. despopondisse, Plaut. Trin. 3, 1, 2; plqpf. despoponderas, id. Truc. 4, 3, 51;

    with despondi,

    id. Aul. 2, 3, 4:

    despondisse,

    id. Trin. 5, 2, 9 et saep.), v. a., to promise to give, to promise, pledge.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (rarely):

    librum alicui,

    Cic. Att. 13, 12, 3:

    Syriam homini,

    id. ib. 1, 16, 8:

    domum, hortos, Baias sibi,

    id. ib. 11, 6, 6:

    imperium Orientis Romanis,

    Liv. 26, 37:

    consulatum,

    id. 4, 13: Tarpeias arces sibi (sc. diripiendas, with promittere), Luc. 7, 758.— Far more freq. and class.,
    B.
    In partic. t. t., to promise in marriage, to betroth, engage: qui spoponderat filiam, despondisse dicebatur, quod de sponte ejus, id est de voluntate exierat, Varr. L. L. 6, § 71 Müll.:

    filiam alicui,

    Plaut. Aul. 2, 2, 28; id. Rud. 4, 8, 5; Ter. Heaut. 4, 5, 36; Cic. Att. 1, 3 fin.; id. de Or. 1, 56, 239; id. Clu. 64, 179; Liv. 1, 26; 1, 39; Ov. M. 9, 715:

    vos uni viro,

    Vulg. 2 Cor. 11, 2 et saep.— Absol.:

    placuit despondi (sc. eam),

    Ter. And. 1, 1, 75; cf.:

    sororem suam in tam fortem familiam,

    Plaut. Trin. 5, 2, 9; and:

    filiam suam in divitias maxumas,

    id. Cist. 2, 3, 57. —Rarely with sibi: Orestillae filiam sibi, to espouse, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 7.— Pass. impers.:

    intus despondebitur,

    Ter. And. 5, 6, 16.—
    2.
    Transf., facete:

    bibliothecam tuam cave cuiquam despondeas, quamvis acrem amatorem inveneris,

    Cic. Att. 1, 10, 4.—
    II.
    Trop.
    A.
    To promise, give up, devote to:

    spes reipublicae despondetur anno consulatus tui,

    Cic. Fam. 12, 9, 2:

    perjuria meritis poenis,

    Val. Fl. 7, 509.—
    B.
    With predom. idea of removing, putting away from one's self, to give up, yield, resign. So esp. freq. in Plaut.: animum, to lose courage, to despair, despond:

    ne lamentetur neve animum despondeat,

    Plaut. Mil. 1, 1, 6; 4, 2, 63; id. Merc. 3, 4, 29; id. Men. prol. 35; Varr. R. R. 3, 5, 6;

    in the same sense, animos,

    Liv. 3, 38; 26, 7; 31, 22;

    and simply, despondere,

    Col. 8, 10, 1:

    sapientiam,

    to despair of acquiring wisdom, Col. 11, 1, 11; cf.: nempe quas spopondi? St. Immo, quas despondi, inquito, have got rid of by promising, i. e. by being security for others, Plaut. Trin. 2, 4, 25 Ritschl (Fleck. dependi).

    Lewis & Short latin dictionary > despondeo

  • 11 fides

    1.
    fĭdes, ĕi ( gen. sing. scanned fĭdēï, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1; Lucr. 5, 102.— Ante-class. and poet. form of the gen. fide, like die, facie, etc., Plaut. Aul. 4, 6, 1; id. Poen. 4, 2, 68; Ov. M. 3, 341; 6, 506; 7, 728; 737; Hor. C. 3, 7, 4; cf. Prisc. p. 781 P.; Charis. p. 53 ib.; Ritschl, Proleg. p. 90.— Dat. fide, Plaut. Trin. 1, 2, 80; 91; 105; Enn. ap. Non. 112, 1, or Ann. v. 111 ed. Vahl.; Hor. S. 1, 3, 95), f. [fido], trust in a person or thing, faith, confidence, reliance, credence, belief (syn.: fidelitas, fiducia, confidentia).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    si sciat noster senex, fidem non esse huic habitam,

    that he has not been trusted, Plaut. As. 2, 4, 52; cf.:

    fides ut habeatur, duabus rebus effici potest... iis fidem habemus, quos plus intelligere quam nos arbitramur... bonis viris ita fides habetur, ut nulla sit in iis fraudis injuriaeque suspicio... prudentia sine justitia nihil valeat ad faciendam fidem, etc.,

    to give confidence, produce confidence, Cic. Off. 2, 9, 33; see in the foll.: neque pauci, neque leves sunt, qui se duo soles vidisse dicant;

    ut non tam fides non habenda, quam ratio quaerenda sit,

    to give credence, id. Rep. 1, 10; cf.:

    quod si insanorum visis fides non est habenda, quia falsa sunt, cur credatur somniantium visis, etc.,

    id. Div. 2, 59, 122:

    si ita posset defendere, tamen fides huic defensioni non haberetur,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 148:

    me miseram! forsitan hic mihi parvam habeat fidem,

    Ter. Eun. 1, 2, 117; cf.:

    cum jam minor fabulis haberetur fides,

    Cic. Rep. 2, 10:

    (fidem) majorem tibi habui quam paene ipsi mihi,

    id. Fam. 5, 20, 2; cf. id. ib. 7, 18, 1:

    ex aliis ei maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41, 4:

    cui maximam fidem suarum rerum habeat,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131; cf.:

    cui summam omnium rerum fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 19, 3:

    fidem commenticiis rebus adjungere,

    Cic. Div. 2, 55, 113:

    testimonio fidem tribuere,

    id. Sull. 3, 10; cf.:

    Cratippus iisdem rebus fidem tribuit,

    id. Div. 1, 3, 5:

    et auctoritatem orationi affert et fidem,

    id. Or. 34, 120:

    si tota oratio nostra omnem sibi fidem sensibus confirmat,

    id. Fin. 1, 21, 71:

    constituere fidem,

    id. Part. Or. 9, 31: fidem facit oratio, awakens or produces belief, id. Brut. 50, 187; cf.:

    quoniam auribus vestris... minorem fidem faceret oratio mea,

    id. Cat. 3, 2, 4:

    aliquamdiu fides fieri non poterat,

    Caes. B. C. 2, 37, 1;

    so with dare (rare): res ipsa fidem sermoni meo dabit,

    App. M. 4, p. 146, 25:

    Hercules cui ea res immortalitatis fidem dedit,

    assured of, Just. 24, 4, 4; Plin. Pan. 74, 3.—With object-clauses:

    fac fidem, te nihil nisi populi utilitatem et fructum quaerere,

    evince, show, Cic. Agr. 2, 8, 22: tibi fidem faciemus, nos ea suadere, quae, etc., will convince, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 8, A. fin.:

    mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum,

    Ter. Heaut. 3, 3, 10; cf.:

    cum vix fides esset, rem ullo modo successuram,

    Suet. Vesp. 7:

    male fidem servando illis quoque abrogant fidem,

    Plaut. Trin. 4, 3, 41:

    quorum rebus gestis, fidem et auctoritatem in testimonio inimicitiarum suspicio derogavit,

    Cic. Font. 7, 13; cf.:

    alicui abrogare fidem juris jurandi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; and:

    omnibus abrogatur fides,

    id. Ac. 2, 11, 36:

    quae res fidem abrogat orationi,

    Auct. Her. 1, 10, 17:

    imminuit et oratoris auctoritatem et orationis fidem,

    Cic. de Or. 2, 37, 156:

    multa fidem promissa levant,

    Hor. Ep. 2, 2, 10: fidem addere, to give credence (opp. fidem demere):

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    Tac. G. 3 fin.
    B.
    In partic., in mercant. lang., credit:

    cum fides totā Italiā esset angustior, neque creditae pecuniae solverentur,

    Caes. B. C. 3, 1, 2; cf.:

    scimus, Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    fides de foro sublata erat,

    id. Agr. 2, 3, 8:

    labefacta jam fide,

    credit being impaired, Suet. Vesp. 4:

    pecunia suā aut amicorum fide sumpta mutua,

    Sall. C. 24, 2:

    non contentus agrariis legibus fidem moliri coepit,

    Liv. 6, 11, 8; cf.:

    fidem abrogare,

    id. 6, 41, 11:

    fidemque remque, perdere,

    credit and means, Plaut. Ep. 2, 2, 36; cf.:

    res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

    Cic. Cat. 2, 5, 10:

    nisi fide staret res publica, opibus non staturam,

    Liv. 23, 48, 9 Drak.; freq.: res fidesque, for fame and fortune, property and credit, i. e. entire resources, Plaut. Curc. 4, 2, 18; id. Truc. 1, 1, 24; 38; id. Most. 1, 2, 64; Sall. J. 73, 6 Cort.—
    2.
    Beyond the mercant. sphere ( poet. and in post-Aug. prose):

    segetis certa fides meae,

    i. e. return, yield, Hor. C. 3, 16, 30:

    at tibi... Persolvat nullā semina certa fide,

    Tib. 2, 3, 62:

    fallax fides unius anni,

    Plin. Pan. 32, 4:

    quia hanc ejus terrae fidem Menander eludit,

    Quint. 12, 10, 25.
    II.
    Transf., that which produces confidence or belief.
    A.
    The quality that produces confidence in a person, trustworthiness, faithfulness, conscientiousness, credibility, honesty; in things, credibility, truth, etc.
    1.
    In gen. (erroneously regarded by Cicero as the primary signif. of the word; wherefore he derived it from fio; v. the foll. passages):

    fundamentum justitiae est fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas. Ex quo, audeamus imitari Stoicos, credamusque, quia fiat, quod dictum est, appellatam fidem,

    Cic. Off. 1, 7, 23 Beier; cf. id. Fragm. ap. Non. 24, 17 (Rep. 4, 7, p. 428 ed. Mos.); id. Fam. 16, 10 fin.:

    justitia creditis in rebus fides nominatur,

    id. Part. Or. 22, 78:

    meo periculo hujus ego experiar fidem,

    Plaut. Capt. 2, 2, 99; cf.:

    fides fidelitasque amicum erga,

    id. Trin. 5, 2, 2:

    homo antiqua virtute ac fide,

    Ter. Ad. 3, 3, 88; cf.:

    exemplum antiquae probitatis et fidei,

    Cic. Rep. 3, 5:

    esse summa probitate ac fide,

    id. ib. 3, 17:

    vir aequissimus, singulari fide,

    id. ib. 3, 17:

    quorum fides est laudata,

    id. ib. 2, 36:

    quibus facillime justitia et fides convalescit,

    id. ib. 2, 14:

    unde justitia, fides, aequitas?

    id. ib. 1, 2:

    cujus virtuti, fidei, felicitati (Gallia) commendata est,

    id. Prov. Cons. 14, 35:

    aequitas et fides,

    id. Rep. 1, 35; cf.:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides,

    id. ib. 3, 18 fin.:

    quanta fide, quanta religione,

    id. Font. 6, 13:

    hinc fides, illinc fraudatio,

    id. Cat. 2, 11, 25: ille vir haud magna cum re sed plenu' fidei, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ed. Vahl.): ubi societas? ubi fides majorum? Cato ap. Gell. 10, 3, 17: nulla sancta societas, nec fides regni est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 8, 26 (Trag. v. 412 ed. Vahl.):

    mea eraga te fides et benevolentia,

    Cic. Fam. 1, 5, 1:

    pro vetere ac perpetua erga populum Romanum fide,

    Caes. B. G. 5, 54, 4:

    in fide atque amicitia civitatis Aeduae,

    id. ib. 2, 14, 2:

    in fide manere,

    id. ib. 7, 4, 5; cf.:

    sincera fide in pace Ligures esse,

    Liv. 40, 34, 11:

    si tibi optima fide sua omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144:

    praestare fidem,

    id. Div. 2, 37, 79; id. Top. 10, 42; id. Att. 16, 7, 2; id. Fam. 1, 7, 6:

    te oro per tuam fidem, ne, etc.,

    Ter. And. 1, 5, 55: Eu. Dic bona fide: tu id aurum non surripuisti? Ly. Bona. Eu. Neque scis, quis abstulerit? Ly. Istuc quoque bona, Plaut. Mil. 4, 10, 42:

    de pace cum fide agere,

    Liv. 32, 33, 10:

    jussas cum fide poenas luam,

    Hor. Epod. 17, 37:

    haecne marita fides?

    Prop. 4 (5), 3, 11:

    Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque,

    faithful bail, Ov. M. 12, 365:

    perjura patris fides,

    perjured faith, dishonesty, Hor. C. 3, 24, 59 et saep.—Prov.:

    fides ut anima, unde abiit, eo numquam redit,

    Pub. Syr. 181 (Rib.):

    fidem qui perdit, quo se servet relicuo,

    id. 166.—
    b.
    Of inanim. and abstr. things:

    nam cum Gabinii levitas... omnem tabularum fidem resignasset, etc.,

    trustworthiness, credibility, Cic. Arch. 5, 9; cf.:

    nunc vero quam habere auctoritatem et quam fidem possunt (litterae)?

    id. Fl. 9, 21; and:

    visa, quae fidem nullam habebunt,

    id. Ac. 2, 18, 58 fin.; and:

    qui non speciem expositionis sed fidem quaerit,

    truth, Quint. 10, 1, 32:

    aliter oraculorum, aliter haruspicum fides confirmari aut refelli potest,

    id. 5, 7, 36:

    probationum,

    id. 4 praef. §

    6: liber spectatae fidei,

    Gell. 1, 7, 1:

    paulum distare ab eo (lapide) in unguentorum fide multi existimant Lygdinos, etc.,

    in faithful preservation, keeping in good condition, Plin. 36, 8, 13, § 62.—
    c.
    In poets several times, faithful, true fulfilment of a promise:

    dicta fides sequitur,

    Ov. M. 3, 527 (cf.:

    res dicta secuta est,

    id. ib. 4, 550):

    vota fides sequitur,

    id. ib. 8, 713:

    promissa exhibuere fidem,

    were fulfilled, id. ib. 7, 323; cf.:

    en haec promissa fides est?

    is this the fulfilment of the oracle? Verg. A. 6, 346.—
    2.
    In partic., in jurid. lang., bona fides, good faith, sincerity; hence, EX FIDE BONA or BONA FIDE, in good faith, sincerely, honestly, conscientiously:

    arbitrum illum adegit, QVICQVID SIBI DARE FACERE OPORTERET EX FIDE BONA,

    Cic. Off. 3, 16, 66; cf.: quanti verba illa: VTI NE PROPTER TE FIDEMVE TVAM CAPTVS FRAVDATVSVE SIEM, etc.... Q. quidem Scaevola, pontifex maximus, summam vim esse dicebat in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur EX FIDE BONA;

    fideique bonae, nomen existimabat manare latissime, idque versari in tutelis societatibus, fiduciis mandatis, rebus emptis venditis, conductis locatis, etc.,

    id. ib. 3, 17, 70; id. Att. 6, 1, 15: praetor ait: QVI [p. 747] BONA FIDE EMIT, etc., Dig. 6, 2, 7, § 11 sq.; cf.:

    bonae fidei emptori subrepta re quam emerit,

    Just. Inst. 4, 1, 15:

    ubi lex inhibet usucapionem, bona fides possidenti nihil prodest,

    Dig. 41, 3, 24:

    tot judicia de fide mala, quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, etc.,

    i. e. deception, dishonesty, Cic. N. D. 3, 30, 74:

    bonā fide = certissime,

    Plaut. Truc. 2, 7, 30; id. Aul. 4, 10, 42; id. Capt. 4, 2, 110; cf.:

    mala fide,

    Dig. 41, 2, 1, § 6.—
    B.
    An assurance that produces confidence, a promise, engagement, word, assurance, confirmation.
    1.
    In gen.:

    fide data, credamus,

    Plaut. Pers. 2, 2, 61: accipe daque fidem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 33 ed. Vahl.):

    atque etiam, si quid singuli temporibus adducti hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda: ut primo Punico bello Regulus... ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere,

    Cic. Off. 1, 13, 39; cf. id. Fin. 2, 20, 65:

    fidem dare, violare, in fide non stare,

    id. Rab. Perd. 10, 28:

    Pompei fides, quam de me Caesari dederat,

    id. Fam. 1, 9, 12:

    inter se fidem et jusjurandum dare,

    Caes. B. G. 1, 3 fin.:

    obligare fidem alicui,

    to plight one's faith, Cic. Phil. 5, 18, 51; cf.:

    fidem reliquis interponere,

    Caes. B. G. 5, 6 fin.:

    fide mea spondeo, futurum ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    diffidens, de numero dierum Caesarem fidem servaturum,

    Caes. B. G. 6, 36, 1:

    si fidem mecum servas,

    Plaut. Curc. 1, 2, 48:

    tecum servavi fidem,

    id. Capt. 5, 1, 10; id. Merc. 3, 1, 33:

    fides juris jurandi cum hoste servanda,

    Cic. Off. 3, 29, 107:

    fidem erga imperatorem conservare,

    Caes. B. C. 1, 84, 3:

    fidem erga populum Romanum servare,

    Liv. 24, 4, 5:

    servata erga Galbam,

    Tac. H. 1, 71:

    in regem suum servata,

    Curt. 6, 5, 2:

    ut fidem vobis praestaremus,

    Liv. 28, 39, 2; so,

    fidem alicui praestare,

    Curt. 6, 4, 9; Liv. 30, 15, 5; Sen. Ben. 5, 21, 1:

    non servata fides deditis est,

    Liv. 24, 1, 10; cf. Cic. de Sen. 20, 75; Sen. Ep. 71, 17:

    fidem suam liberare,

    to perform his promise, Cic. Fl. 20, 47; cf.:

    fidem alicujus liberare,

    id. Fam. 12, 7, 2: so,

    fidem exsolvere,

    Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8; 24, 16, 12; Plin. Ep. 2, 12, 6; Luc. 9, 98 al.:

    fidem frangere,

    Cic. Rosc. Com. 6, 16;

    for which violare, v. above,

    id. Rab. Perd. 10, 28:

    fidem amittere,

    Nep. Eum. 10:

    istius fide ac potius perfidiā decepti,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110: quantum mea fides studii mihi afferat, my plighted word (to defend the king), id. Deiot. 1, 1:

    contioni deinde edicto addidit fidem,

    confirmed, Liv. 2, 24, 6.—
    2.
    Pregn., a given promise of protection or security, a guaranty; hence, in gen., protection, guardian care:

    introduxi Vulturcium sine Gallis: fidem ei publicam jussu senatus dedi,

    promised him protection, security, in the name of the public, Cic. Cat. 3, 4, 8; cf.: Vulturcius interrogatus... primo fingere alia;

    post, ubi fide publica dicere jussus est, omnia uti gesta erant aperit,

    Sall. C. 47, 1:

    cum se diceret indicaturum de conjuratione, si fides publica data esset,

    id. ib. 48, 4:

    uti L. Cassius ad Jugurtham mitteretur, eumque interposita fide publica Romam duceret,

    id. J. 32, 1; cf.:

    privatim praeterea fidem suam interponit, quam ille non minoris quam publicam ducebat,

    id. ib. fin.:

    qui Romam fide publica venerat,

    id. ib. 35, 7; so,

    too, simply fides: Lusitani contra interpositam fidem interfecti,

    Cic. Brut. 23, 89:

    fide accepta ab legatis, vim abfuturam,

    Liv. 38, 33, 3:

    Thais patri se commendavit in clientelam et fidem,

    Ter. Eun. 5, 9, 9; cf.:

    se in Chrysogoni fidem et clientelam contulerunt,

    Cic. Rosc. Am. 37, 106:

    quaere in cujus fide sint et clientela,

    id. ib. 33, 93:

    aliquid in fidem alicujus tradere,

    Liv. 38, 31, 2:

    frugi hominem, plenum religionis videtis positum in vestra fide ac potestate: atque ita, ut commissus sit fidei, permissus potestati,

    Cic. Font. 14, 30; cf.:

    se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

    Caes. B. G. 2, 3, 2:

    in alicujus fidem ac potestatem venire,

    id. ib. 2, 13, 2:

    in fide alicujus esse,

    Cic. Planc. 41, 97; cf. id. Fam. 13, 65, 2:

    ea (jura) fidei suae commissa,

    id. Off. 1, 34, 124:

    civitas in Catonis fide locata,

    id. Att. 6, 1, 5:

    recipere aliquid in fidem,

    id. ib. 15, 14, 3; cf.:

    aliquem in fidem necessitudinemque suam recipere,

    id. Fam. 13, 19, 2:

    recipere aliquem in fidem,

    Caes. B. G. 2, 15, 1; 4, 22, 3:

    hortatur, ut populi Romani fidem sequantur,

    id. ib. 4, 21, 8: jura fidemque supplicis erubuit (Achilles), the protection due to a suppliant, Verg. A. 2, 541:

    di, obsecro vostram fidem!

    your protection, assistance, help, Plaut. Cist. 4, 1, 11; id. Am. 5, 1, 78; id. Most. 1, 1, 74; 2, 2, 97; cf.:

    fidem vestram oro atque obsecro, judices,

    Cic. Mur. 40, 86:

    deum atque hominum fidem implorabis,

    id. Verr. 2, 1, 9, § 25;

    so in colloq. lang. frequently elliptic. as an exclamation: Di vostram fidem!

    by the protection of the gods! for heaven's sake! Plaut. Capt. 2, 3, 58, id. Men. 5, 2, 119; id. Poen. 4, 78 al.; Ter. And. 4, 3, 1; 4, 4, 5; id. Eun. 3, 1, 28 al.; cf.:

    tuam fidem, Venus!

    Plaut. Curc. 1, 3, 40:

    pro deum atque hominum fidem!

    id. ib. 5, 3, 16; id. Ep. 4, 2, 10; Ter. And. 1. 5, 2; 1, 5, 11; id. Heaut. 1, 1, 9 al.; Sall. C. 20, 10 al.;

    for which: pro deorum atque hominum fidem!

    Cic. Tusc. 5, 16, 48;

    and in a different order: pro deorum fidem atque hominum,

    id. Lael. 15, 52;

    also simply pro deum fidem,

    Liv. 3, 67, 7 Drak. N. cr.; and:

    per fidem!

    Petr. 100, 5; Tac. Or. 35; App. M. 6, p. 175.—
    C.
    The faith, the Christian religion as a system of belief (eccl. Lat.):

    domicilium fidei,

    Lact. 4, 30 fin.; Vulg. Apoc. 14, 12 al.
    III.
    Fides, personified as a goddess:

    praeclare Ennius: O Fides alma, apta pinnis, et jus jurandum Jovis! Qui jus igitur jurandum violat, is Fidem violat,

    Cic. Off. 3, 29, 104 (Enn. Trag. v. 410 ed. Vahl.); cf. Varr. L. L. 5, § 74 Müll.; Cic. N. D. 3, 18, 47; 2, 23, 61; 31, 79; id. Leg. 2, 8, 19; 11, 28; Plaut. Cas. prol. 2; id. Aul. 3, 6, 46; 50; 4, 2, 14; Verg. A. 1, 292; Hor. C. 1, 35, 21; 4, 5, 20; id. C. S. 57.
    2.
    fĭdes, ium, plur., or fides, is, sing., f. [= sphidê], a stringed instrument, lyre, lute, cithern.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    In plur. (only so in classic prose): Fides genus citharae, Paul. ex Fest. p. 89, 16 Müll.:

    (hominis) omnis vultus omnesque voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae,

    Cic. de Or. 3, 57, 216;

    so different from nervi,

    id. Div. 2, 14, 33; id. Leg. 2, 15, 39; id. Brut. 54, 199; id. Fin. 4, 27, 75 (v. Madv. ad h. l., p. 601 sq.):

    ut in fidibus aut tibiis, atque in cantu ipso ac vocibus concentus est quidam tenendus ex distinctis sonis, etc.,

    id. Rep. 2, 42; id. Fin. 4, 27, 75; cf. id. de Or. 3, 51, 197: Fi. Fides non reddis? Pe. Neque fides neque tibias, Plaut. Ep. 3, 4, 77;

    with tibiae,

    Quint. 1, 10, 14; 20; 11, 3, 59:

    Orpheus, Threïciā fretus citharā fidibusque canoris,

    Verg. A. 6, 120:

    fidibus cantare alicui,

    Plaut. Ep. 3, 4, 64:

    fidibus canere praeclare,

    Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Div. 2, 59, 122:

    uti,

    id. Tusc. 5, 39, 113:

    dicere longum melos,

    Hor. C. 3, 4, 4:

    placare deos,

    id. ib. 1, 36, 1:

    discere,

    Cic. de Sen. 8, 26:

    docere aliquem,

    id. Fam. 9, 22, 3:

    scire,

    Ter. Eun. 1, 2, 53:

    vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 12:

    fidibusne Latinis Thebanos aptare modos studet,

    i. e. to imitate Pindaric odes in Latin poetry, id. Ep. 1, 3, 12.—
    (β).
    Sing. ( poet.):

    sume fidem et pharetram: fies manifestus Apollo,

    Ov. H. 15, 23; so,

    Teïa,

    Hor. C. 1, 17, 18:

    Cyllenea,

    id. Epod. 13, 9:

    quodsi blandius Orpheo moderere fidem,

    id. C. 1, 24, 14.—
    2.
    Prov.: vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignoramuses have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—
    B.
    Esp., Fides, is, f., a constellation, i. q. Lyra, the Lyre:

    cedit clara Fides Cyllenia,

    Cic. Arat. 381; Varr. R. R. 2, 5, 12;

    in the form Fidis,

    Col. 11, 2, 14; 40; Sid. Carm. 16, 5.—
    * II.
    Transf., in sing., i. q. nervus, chorda, a string of a musical instrument:

    quae tuba quaeve lyra Flatibus incluta vel fidibus,

    Prud. Cath. 3, 81.

    Lewis & Short latin dictionary > fides

  • 12 exsolvo

    ex-solvo, solvi, sŏlūtum, 3 ( per diaeresin exsolŭātur, Lucr. 1, 811:

    exsolŭïsse,

    Ov. F. 4, 534; cf. solvo, init.), v. a., to loose, unloose, to unbind, untie, undo (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    nexus,

    Lucr. 1, 220: Am. Agedum, eam solve cistulam. So. Quid ego istam exsolvam? undo, unseal, Plaut. Am. 2, 2, 152:

    properans exsolvi restim,

    id. Rud. 2, 3, 37:

    catenas Caecinae,

    Tac. H. 3, 31:

    vincula,

    id. A. 3, 33; id. H. 3, 12:

    pugionem a latere,

    to ungird, id. H. 3, 68:

    venas praebere exsolvendas,

    to be opened, id. A. 4, 22; 11, 3; 16, 17:

    brachia ferro eodem ictu,

    id. ib. 15, 63:

    amictus,

    to pull off, Stat. S. 1, 5, 53:

    venenum exsoluta alvo transmisit,

    i. e. in a flux, diarrhœa, Tac. A. 13, 15.—Of an inanimate subject:

    (ignis) exsolvit glaciem,

    dissolves, melts, Lucr. 6, 878.—
    B.
    In partic.
    1.
    To set loose, release, deliver, free (mostly poet.):

    aliquem vinclis,

    Plaut. Truc. 4, 3, 10; so,

    exsolutus vinculis,

    Suet. Ner. 49:

    jube sis me exsolvi cito,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 16 sq.:

    sese e nervis (animae),

    Lucr. 3, 696; cf. id. 1, 811:

    se paulatim corpore (said of one dying),

    Verg. A. 11, 829:

    quo (sanguine),

    Tac. H. 5, 6.—
    2.
    In mercant. lang. (qs. to free from obligation, v. solvo, to discharge, pay a debt): nomina mea, per deos, expedi, exsolve (for which, shortly after: hoc quod debeo plane expedias et solutum relinquas), Cic. Att. 16, 6, 3:

    aes alienum,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretium,

    Plaut. Men. 5, 6, 26:

    multiplicem sortem,

    Liv. 6, 14, 7:

    dotem uxori,

    Aur. Vict. Vir. Ill. 56:

    legata,

    Tac. A. 1, 36 fin. et saep. —
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to throw off, lay aside, rid one's self of a thing:

    legis nexus,

    Tac. A. 3, 28 fin.:

    metus,

    i. e. to lay aside, Luc. 5, 259:

    pudorem,

    Stat. Ach. 1, 565:

    robur peditum ad exsolvendum obsidium ducit,

    i. e. to raise, Tac. A. 3, 39.—
    B.
    In partic.
    1.
    To release, free from any thing:

    animum artis nodis religionum,

    Lucr. 1, 932; 4, 7:

    animos religione,

    Liv. 8, 9, 13:

    populum religione,

    id. 3, 20, 4:

    se occupationibus,

    Cic. Fam. 7, 1, 5:

    aliquem errore, suspicione,

    Ter. Hec. 5, 2, 26:

    aliquem aere alieno,

    Liv. 6, 14, 11:

    curis,

    Verg. A. 4, 652:

    sollicitudine,

    Plin. Ep. 1, 22, 11:

    contumeliā,

    Tac. A. 13, 36:

    poenā,

    id. ib. 14, 12:

    custode,

    id. ib. 12, 46 et saep.—
    2.
    To discharge, pay a debt or an obligation:

    de tertio genere se scripsit dicturum, nec exsolvit quod promiserat,

    but did not keep his promise, Cic. Off. 3, 2, 7:

    vota (deo),

    Plaut. Am. 3, 2, 67; Liv. 21, 21, 9 (opp. se obligare):

    jus jurandum,

    id. 24, 18, 5:

    fidem,

    to fulfil one's promise, id. 26, 31, 10:

    praemia, poenas alicui,

    to award, id. 26, 40, 15:

    gratiam recte factis, alicujus,

    id. 28, 25, 6; cf.

    grates,

    to render, give, Tac. A. 14, 13:

    beneficia,

    to repay, requite, id. ib. 11, 18; cf.:

    vicem beneficio,

    id. H. 4, 3:

    poenas morte,

    to suffer, id. A. 1, 10; cf. Vell. 2, 88 fin.
    3.
    To solve, explain any thing enigmatical or obscure:

    perfacile est parili ratione exsolvere nobis, quare, etc.,

    Lucr. 2, 381.

    Lewis & Short latin dictionary > exsolvo

  • 13 repromitto

    rĕ-prōmitto, mīsi, missum, 3, v. a.
    I.
    Lit., mercant. t. t., to promise in return, to engage or bind one ' s self:

    repromittam istoc tibi nomine solutam rem futuram,

    Plaut. As. 2, 4, 48; id. Curc. 5, 2, 67; Cic. Rosc. Com. 13, 39; Suet. Claud. 20; Just. 22, 2, 5.—
    B.
    Transf., in gen., to promise in [p. 1573] return, etc.:

    non mehercule, inquit, tibi repromittere istuc quidem ausim,

    Cic. Brut. 5, 18: ad hunc gustum totum librum repromitto. Plin. Ep. 4, 27, 5; Suet. Tib. 17.—
    * II.
    To promise again or anew:

    imperaturum repromittens,

    Suet. Oth. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > repromitto

  • 14 stipulor

    stĭpŭlor, ātus, 1 ( inf. paragog. stipularier, Plaut. Ps. 4, 6, 14), v. dep. [acc. to Varr. L. L. 5, § 182 Müll., kindr. with stips: qui pecuniam alligat, stipulari et restipulari; cf.

    also: cum spondetur pecunia, stipulari dicitur,

    Fest. p. 297 Müll.—More prob. from unused adj. stipulus, firm, from root stip-; v. stipo], jurid. t. t., to demand a formal promise; to bargain, covenant, stipulate.
    I.
    Lit.:

    stipularier,

    Plaut. Ps. 4, 6, 14 sq.; cf. id. ib. 1, 1, 115; Gai. Inst. 3, 92 sq.:

    itaque stipulantur sic, Illas capras hodie recte esse et bibere posse habereque recte licere, haec spondesne?

    Varr. R. R. 2, 3, 5; cf. id. ib. 2, 5, 11:

    si is, cui legatum est, stipulatus est id ipsum, quod legatum est, ut ea pecunia ex stipulatione debeatur,

    Cic. Leg. 2, 21, 53:

    reliquum est, ut stipulatum se esse dicat.... Stipulatus es? ubi? quo praesente? quis spopondisse me dicit?

    id. Rosc. Com. 5, 13:

    quantumvis stipulare, et protinus accipe quod do,

    i. e. ask, demand, Juv. 7, 165:

    quod stipulanti spoponderam,

    Col. 10 praef.; Dig. 45, 1, 4; 46, 7, 3.—
    II.
    Sometimes transf., of him who gives the promise or pledges himself (for the usu. promittere), to promise, engage, pledge one's self:

    si quis usuras solverit, quas non erat stipulatus,

    Dig. 46, 3, 5; so ib. 12, 6, 26 fin.; 13, 4, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > stipulor

  • 15 professio

    prŏfessĭo, ōnis, f. [profiteor], a public acknowledgment, declaration, expression, profession, promise (mostly post-Aug.).
    I.
    In gen.: professio bonae voluntatis, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 2:

    Canidius timidius decessit, quam professioni ejus congruebat,

    Vell. 2, 87, 3: memores professionis, of our promise ( of brevity), id. 2, 89, 6:

    aperta,

    Plin. 27, 3, 2, § 9:

    suae opinionis,

    expression, Gell. 7, 3, 24:

    summa stultitiae,

    id. 7, 3, 24:

    flagitii,

    Tac. A. 2, 85:

    pietatis,

    id. Agr. 3.—
    B.
    Transf., a sign, token (post-class.):

    vitiorum,

    Pall. 3, 9.—
    II.
    In partic., a public declaration or specification of one's person, name, property, business, etc. (class.): IS. APVD. QVEM. EA. PROFESSIO FIET, etc., Tab. Her. in Haubold, Mon. Leg. p. 101 sq.; Liv. 35, 7:

    tu vero confice professionem, si potes. Etsi haec pecunia ex eo genere est, ut professione non egeat,

    Cic. Fam. 16, 23, 1:

    post professionem de fideicommisso factam,

    Dig. 49, 14, 2; Tert. Apol. 42; Vulg. Act. 5, 37.—
    B.
    Transf.
    1.
    A public register of persons or property thus given in (class.):

    in Leontino jugerum subscriptio ac professio non est plus triginta millium,

    Cic. Verr. 2, 3, 47, § 113.—
    2.
    A business or profession which one publicly avows (class.):

    professio bene dicendi,

    Cic. de Or. 1, 6, 21:

    grammaticae,

    Suet. Gram. 8:

    sapientiae,

    Plin. 7, 30, 31, § 112:

    magicae artis,

    Curt. 7, 4, 8:

    professionem honestarum artium malis corruperant moribus,

    id. 8, 5, 7: ista salutaris, the art of healing, medicine, Cels. praef.:

    ultimae professionis homines, i. e. vilissimi artificii,

    Lampr. Elag. 20; Dig 2, 13, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > professio

  • 16 stipulator

    stĭpŭlātor, ōris, m. [stipulor], jurid. t. t., one who demands a formal promise or covenant (opp. promissor, the one who gives the promise); a bargainer, stipulator, Dig. 2, 10, 3; 45, 1, 41 sq.; 45, 38, 5; Suet. Vit. 14; Isid. Orig. 10, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > stipulator

  • 17 recipio

    rĕ-cĭpĭo, cēpi, ceptum, 3 ( fut. apoc. recipie, for recipiam, Cato ap. Fest. p. 138 and 236 Müll.; v. dico init.:

    recepso, for recepero,

    Cat. 44, 19), v. a. [capio].
    I.
    To take back, get back, bring back; to retake, regain, recover.
    A.
    Lit. (very freq. and class.):

    dandis recipiendisque meritis,

    Cic. Lael. 8, 26:

    tu me sequere ad trapezitam... recipe actutum,

    Plaut. Curc. 5, 3, 49 (just before, ni argentum refers); cf.:

    centum talenta et credidisse eos constat, et non recepisse,

    Quint. 5, 10, 111; and (opp. mutuum dare) Mart. 3, 40, 4:

    si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    Caes. B. G. 3, 8 fin.:

    obsides,

    Suet. Aug. 21:

    reges,

    Liv. 2, 15:

    recepto amico,

    Hor. C. 2, 7, 27; 4, 2, 47. — Freq. of places, etc., once captured and lost, to retake:

    cum Tarento amisso... aliquot post annos Maximus id oppidum recepisset... nunquam ego (Tarentum) recepissem, nisi tu perdidisses,

    Cic. de Or. 2, 67, 273; cf. id. Sen. 4, 11:

    Lavinium,

    Liv. 2, 39;

    so of other things: recipere suas res amissas,

    Liv. 3, 63:

    praeda omnis recepta est,

    id. 3, 3:

    signa, quae ademerant Parthi,

    Suet. Tib. 9:

    arma,

    Liv. 9, 11; Curt. 4, 12, 17: pectore in adverso totum cui comminus ensem Condidit assurgenti, et multā morte recepit, drew out again, = retraxit, Verg. A. 9, 348; so,

    sagittam ab alterā parte,

    Cels. 7, 5, 2: suos omnes incolumes receperunt (sc. ex oppido in castra), drew off, withdrew, = reduxerunt, Caes. B. G. 7, 12 fin.; so,

    milites defessos,

    id. B. C. 1, 45 fin.:

    exercitum,

    Liv. 10, 42:

    equitatum navibus ad se intra munitiones,

    Caes. B. C. 3, 58:

    illum ego... medio ex hoste recepi,

    bore away, rescued, Verg. A. 6, 111.—
    b.
    With se, to draw back, withdraw from or to any place, to betake one ' s self anywhere; in milit. lang., to retire, retreat:

    se ex eo loco,

    Plaut. Aul. 4, 8, 10; cf.:

    se e fano,

    id. Poen. 4, 1, 5:

    se ex opere,

    id. Men. 5, 3, 7:

    se ex hisce locis,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 21:

    se e Siciliā,

    id. Brut. 92, 318:

    se ex fugā,

    Caes. B. G. 7, 20 fin.; id. B. C. 3, 102:

    se inde,

    id. B. G. 5, 15:

    se hinc,

    id. B. C. 1, 45 et saep.:

    recipe te,

    Plaut. Trin. 4, 3, 8:

    se,

    Cic. Off. 3, 10, 45 (just before, reverti); Caes. B. C. 3, 45 (coupled with loco excedere); 3, 46; cf.:

    sui recipiendi facultas,

    id. B. G. 3, 4 fin.; 6, 37;

    for which: se recipiendi spatium,

    Liv. 10, 28:

    recipe te ad erum,

    Plaut. Trin. 4, 3, 20:

    se ad dominum,

    id. ib. 4, 3, 1:

    se ad nos,

    Cic. Att. 4, 15, 2:

    se ad suos,

    Caes. B. G. 1, 46; 7, 82; id. B. C. 3, 38; 3, 50; 3, 52 fin.:

    se ad Caesarem (Allobroges, legati),

    id. B. G. 1, 11; 4, 38:

    se ad agmen,

    id. ib. 7, 13; id. B. C. 3, 75 fin.:

    se penitus ad extremos fines,

    id. B. G. 6, 10:

    se ad legionem,

    id. ib. 7, 50 fin.:

    se ad oppidum llerdam,

    id. B. C. 1, 45:

    se ad ordines suos,

    id. ib. 2, 41:

    se ad signa,

    id. B. G. 5, 34 fin.; id. B. C. 1, 43 fin.:

    se a pabulo ad stabulum,

    Plaut. Mil. 2, 3, 33:

    inde se in currus,

    Caes. B. G. 4, 33 fin.:

    se ex castris in oppidum,

    id. B. C. 2, 35:

    se in castra,

    id. B. G. 2. 11 fin.; 2, 24; 3, 6; 3, 26 fin.;

    4, 15 et saep.: se in fines,

    id. ib. 4, 16:

    se in Galliam,

    id. ib. 4, 19 fin.:

    se in montem,

    id. ib. 1, 25: se in antiquas munitiones, id. B. C. 3, 54 fin.:

    se in silvas ad suos,

    id. B. G. 2, 19:

    se in castra ad urbem,

    id. B. C. 2, 25; 2, 26; cf.:

    se retro in castra,

    Liv. 23, 36;

    and with this cf.: sese retro in Bruttios,

    id. 23, 37;

    and so, se, with rursus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 25; id. Pers. 4, 5, 6; id. Rud. 4, 6, 19; Caes. B. G. 5, 34 fin.; id. B. C. 2, 41 et saep.:

    se in novissimos,

    Liv. 7, 40:

    se intra munitiones,

    Caes. B. G. 5, 44; cf.:

    se intra montes,

    id. B. C. 1, 65:

    se per declive,

    id. ib. 3, 51:

    se sub murum,

    id. ib. 2, 14:

    se trans Rhenum,

    id. B. G. 6, 41:

    se Larissam versus,

    id. B. C. 3, 97:

    se domum ex hostibus,

    Plaut. Am. 2, 2, 52:

    se domum,

    id. ib. 2, 2, 31; id. Capt. 1, 2, 25; id. Aul. 2, 1, 55:

    se Adrumetum,

    Caes. B. C. 2, 23:

    se Hispalim,

    id. ib. 2, 20:

    se Dyrrhachium ad Pompeium,

    id. ib. 3, 9 fin.:

    se illuc,

    Plaut. Most. 3, 1, 10; id. Merc. 5, 2, 40; id. Ps. 3, 1, 23 al.; cf.:

    se huc esum ad praesepim suam,

    id. Curc. 2, 1, 13:

    se eo,

    Caes. B. G. 1, 25 et saep. — In the same meaning, without se: neque sepulcrum, quo recipiat, habeat portum corporis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 415 Vahl.); cf.

    of a military retreat: si quo erat longius prodeundum aut celerius recipiendum,

    Caes. B. G. 1, 48 fin.; so without se after the verbum finitum several times in Plaut.:

    rursum in portum recipimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 60:

    dum recipis,

    id. Rud. 3, 6, 42:

    actutum face recipias,

    id. Merc. 2, 4, 30. —
    2.
    Transf.
    (α).
    In business lang., to keep back, retain, reserve (cf. Gell. 17, 6, 6):

    posticulum hoc recepit, quom aedis vendidit,

    Plaut. Trin. 1, 2, 157; so in a sale, Crassus ap. Cic. de Or. 2, 55, 226; Cic. Top. 26, 100; Dig. 19, 1, 53; 8, 4, 10: mulier magnam dotem dat et magnam pecuniam recipit, Cato ap. Gell. 17, 6, 8. — With object-clause, Cato, R. R. 149, 2. — With dat.:

    aqua, itinere, actu domini usioni recipitur,

    Cato, R. R. 149, 2.—
    (β).
    To restore (late Lat.):

    urbem munitissimam,

    to fortify anew, Amm. 16, 3, 2. —
    B.
    Trop., to get back, bring back; to receive again, regain, recover:

    ut antiquam frequentiam recipere vastam ac desertam bellis urbem paterentur,

    Liv. 24, 3:

    jus,

    Quint. 5, 10, 118:

    et totidem, quot dixit, verba recepit,

    got back, Ov. M. 3, 384:

    quam (vitam) postquam recepi,

    received again, id. ib. 15, 535: anhelitum, to recover one ' s breath, Plaut. Ep. 2, 2, 21; id. Merc. 3, 4, 16; cf.

    spiritum,

    Quint. 11, 3, 55:

    animam,

    Ter. Ad. 3, 2, 26; Quint. 6, prooem. §

    13: a tanto pavore recipere animos,

    Liv. 21, 5, 16 Weissenb.:

    a pavore animum,

    id. 2, 50, 10:

    e pavore recepto animo,

    id. 44, 10, 1;

    for which: animos ex pavore,

    id. 21, 5 fin.:

    recepto animo,

    Curt. 6, 9, 2; 9, 5, 29:

    animum vultumque,

    Ov. F. 4, 615:

    mente receptā,

    Hor. Ep. 2, 2, 104:

    (vocem) ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipere,

    to bring it back, Cic. de Or. 1, 59, 251. —

    In zeugma (cf. I. A. supra): arma et animos,

    Curt. 4, 12, 17.—
    b.
    With se.
    (α).
    To betake one ' s self, withdraw, retire from or to any place:

    ad ingenium vetus versutum te recipis tuum,

    Plaut. As. 2, 1, 7:

    ad frugem bonam,

    Cic. Cael. 12, 28:

    ad reliquam cogitationem belli,

    Caes. B. C. 3, 17 fin.:

    se a voluptatibus in otium,

    Plin. Pan. 82, 8:

    se in principem,

    to resume his princely air, id. ib. 76, 5.— More freq.,
    (β).
    To recover, to collect one ' s self:

    difficulter se recipiunt,

    regain strength, Varr. R. R. 2, 5, 17:

    quae cum intuerer stupens, ut me recepi, Quis hic, inquam, etc.,

    Cic. Rep. 6, 18, 18:

    nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

    Liv. 10, 28:

    se ex terrore ac fugā,

    Caes. B. G. 2, 12:

    se ex timore,

    id. ib. 4, 34:

    se ex fugā,

    id. ib. 4, 27:

    nondum totā me mente recepi,

    Ov. M. 5, 275.
    II.
    (Acc. to re, I. b.) To take to one ' s self, admit, accept, receive; constr. with the simple acc., with ad, or in and acc., in and abl., with simple abl., with a local acc.
    A.
    Lit.
    (α).
    With simple acc.:

    quos homines quondam Laurentis terra recepit, Enn. ap. Prisc. p 762 P. (Ann. v. 35 Vahl.): (ego) excludor, ille recipitur,

    Ter. Eun. 1, 2, 79:

    aliquem,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    hic nulla munitio est, quae perterritos recipiat,

    Caes. B. G. 6, 39; cf.:

    hos tutissimus portus recipiebat,

    id. B. C. 3, 27; 1, 15; cf. id. ib. 3, 11 fin.;

    3, 35: eum Jugurtha accuratissime recepit,

    Sall. J. 16, 3:

    neque quisquam aut expulsus invidiosius aut receptus est laetius,

    Vell. 2, 45, 3; Quint. 7, 1, 14; 9, 2, 89:

    nisi nos vicina Trivici Villa recepisset,

    Hor. S. 1, 5, 80 [p. 1533] et saep.:

    quisnam istic fluvius est, quem non recipiat mare?

    Plaut. Curc. 1, 1, 86; cf. Caes. B. G. 4, 10; and:

    (Peneus) accipit amnem Orcon nec recipit,

    i. e. does not take it to itself, does not mingle with it, Plin. 4, 8, 15, § 31:

    equus frenum recepit,

    received, submitted to, Hor. Ep. 1, 10, 36:

    necesse erat, ab latere aperto tela recipi,

    Caes. B. G. 5, 35. —
    (β).
    With ad:

    recipe me ad te,

    Plaut. Cist. 3, 9; id. Am. 3, 2, 11; id. Rud. 2, 3, 20; id. Ps. 3, 6, 6; Ter. Heaut. 3, 3, 6; Suet. Caes. 63:

    aliquem ad epulas,

    Cic. Top. 5, 25; cf.:

    ad lusum,

    Suet. Ner. 11. —
    (γ).
    With in and acc.:

    recipe me in tectum,

    Plaut. Rud. 2, 7, 16:

    concubinam in aedes,

    id. Mil. 4, 3, 3:

    nos in custodiam tuam,

    id. Rud. 3, 3, 34:

    Tarquinium in civitatem,

    Cic. Rep. 2, 20, 35; id. Balb. 13, 31; Liv. 2, 5; Hor. Ep. 2, 1, 6:

    aliquem in ordinem senatorium,

    Cic. Phil. 7, 5, 15:

    aliquem in fidem,

    id. Fam. 13, 19, 2; id. Att. 15, 14, 3; Caes. B. G. 2, 15; 4, 22:

    aliquem in civitatem,

    Cic. Balb. 12, 29:

    aliquem in caelum,

    id. N. D. 3, 15, 39:

    aliquem in deditionem,

    Caes. B. G. 3, 21 fin.; Liv. 8, 13; Suet. Calig. 14 al.:

    aliquem in jus dicionemque,

    Liv. 21, 61:

    aliquem in amicitiam,

    Sall. J. 14, 5; 5, 4 Kritz N. cr.:

    aliquam in matrimonium,

    Suet. Caes. 50; Just. 9, 5, 9 et saep. —
    (δ).
    With in and abl. (rare and in purely local relations; v. Kritz ad Sall. J. 5, 4):

    aliquem in loco,

    Plaut. Stich. 5, 4, 3:

    loricati in equis recipiuntur, Auct. B. Hisp. 4, 2: sidera in caelo recepta,

    Ov. M. 2, 529 (but in Liv. 24, 32, 6, the correct read. is tuto Hexapylo, without in; v. Weissenb. ad h. l.). —
    (ε).
    With simple abl. (mostly in purely local relations):

    ut tuo recipias tecto servesque nos,

    Plaut. Rud. 1, 5, 18; so,

    aliquem tecto,

    Caes. B. G. 7, 66 fin.:

    exercitum tectis ac sedibus suis,

    Cic. Agr. 2, 33, 90:

    aliquem suis urbibus,

    id. Fl. 25, 61:

    aliquem civitate,

    id. Balb. 14, 32:

    aliquem finibus suis,

    Caes. B. G. 6, 6; 7, 20 fin.:

    aliquem oppido ac portu,

    id. B. C. 3, 12; 3, 102 fin.:

    aliquem moenibus,

    Sall. J. 28, 2:

    Romulus caelo receptus,

    Quint. 3, 7, 5:

    receptus Terra Neptunus,

    Hor. A. P. 63 et saep. —
    (ζ).
    With local acc.:

    me Acheruntem recipere Orcus noluit,

    Plaut. Most. 2, 2, 68:

    aliquem domum suam,

    Cic. Arch. 3, 5; cf.:

    aliquem domum ad se hospitio,

    Caes. B. C. 2, 20.—
    (η).
    Absol.:

    plerosque hi, qui receperant, celant,

    Caes. B. C. 1, 76.—
    2.
    Transf.
    a.
    In business lang., to take in, receive as the proceeds of any thing:

    dena milia sestertia ex melle,

    Varr. R. R. 3, 16, 11:

    pecuniam ex novis vectigalibus,

    Cic. Agr. 2, 23, 62:

    pecunia, quae recipi potest,

    id. ib. 2, 18, 47. —
    b.
    In gladiator's lang.: recipe ferrum, receive your death-blow, the cry of the people to a vanquished gladiator whom they were not inclined to spare, Cic. Sest. 37, 80; id. Tusc. 2, 17, 41 Kühn.; Sen. Tranq. 11, 1;

    for which: totum telum corpore,

    Cic. Rosc. Am. 12, 33; and:

    ense recepto,

    Luc. 2, 194 Corte.—
    c.
    Milit. t. t., to seize, capture, take possession of, occupy: mittit in Siciliam Curionem pro praetore cum legionibus duo;

    eundem, cum Siciliam recepisset, etc.,

    Caes. B. C. 1, 30:

    Praeneste non vi, sed per deditionem receptum est,

    Liv. 6, 29:

    Aegyptum sine certamine,

    Just. 11, 11, 1:

    eo oppido recepto,

    Caes. B. G. 7, 13 fin.:

    civitatem,

    id. ib. 6, 8; 7, 90; id. B. C. 1, 12; 1, 16; 1, 30;

    3, 16: Aetoliam,

    id. ib. 3, 55:

    rempublicam armis,

    Sall. C. 11, 4:

    Alciden terra recepta vocat,

    the subjugated earth, Prop. 5, 9, 38. —
    d.
    In the later medical lang., of medicines, to receive, i. e. be compounded of various ingredients:

    antidotos recipit haec: stoechados, marrubii, etc.,

    Scrib. Comp. 106; so id. ib. 27; 28; 37; 52 al. (hence the mod. Lat. receptum, receipt, and recipe).—
    B.
    Trop.
    1.
    To take to or upon one ' s self, to assume; to receive, accept, admit, allow, endechomai:

    non edepol istaec tua dicta nunc in aures recipio,

    Plaut. Cist. 2, 1, 34; cf. Quint. 11, 1, 91:

    jusjurandum,

    id. 5, 6, 1; 3; cf. id. 7, 1, 24: in semet ipsum religionem recipere, to draw upon one ' s self, Liv. 10, 40:

    quae legibus cauta sunt, quae persuasione in mores recepta sunt,

    admitted, Quint. 5, 10, 13; cf. id. 10, 7, 15:

    antiquitas recepit fabulas... haec aetas autem respuit,

    Cic. Rep. 2, 10; cf. Quint. 6, 4, 19:

    nec inconstantiam virtus recipit nec varietatem natura patitur,

    Cic. Rep. 3, 11, 18; cf. Vell. 2, 130, 3: non recipit istam Conjunctionem honestas, Cic. Off. 3, 33, 119:

    assentatio nocere nemini potest, nisi ei, qui eam recipit atque eă delectatur,

    id. Lael. 26, 97:

    timor misericordiam non recipit,

    Caes. B. G. 7, 26:

    casus recipere (res),

    to admit, be liable to, id. B. C. 1, 78; so,

    aliquem casum (res),

    id. ib. 3, 51:

    re jam non ultra recipiente cunctationem,

    Liv. 29, 24; Vell. 2, 52, 3:

    sed hoc distinctionem recipit,

    Just. Inst. 1, 12 pr.:

    si recipiatur poëtica fabulositas,

    Plin. 7, 28, 29, § 101:

    in hoc genere prorsus recipio hanc brevem annotationem,

    Quint. 10, 7, 31; cf. id. 8, 3, 31:

    nos necessarios maxime atque in usum receptos (tropos) exequemur,

    id. 8, 6, 2; cf. id. 8, 6, 32; 5, 11, 20; 11, 3, 104; so with a subj.-clause, id. 1, 3, 14; 6, 3, 103; Plin. 28, 2, 5, § 24 al.—
    (β).
    Of opinions, etc., to adopt, embrace (late Lat.):

    alicujus sententiam,

    Sulp. Sev. Chron. 2, 39, 1:

    opinionem,

    id. Dial. 1, 17, 5.—
    2.
    In partic.
    a.
    To take upon one ' s self, undertake, accept the performance of a task consigned or intrusted to one (whereas suscipio denotes, in gen., the voluntary undertaking of any action; cf.:

    spondeo, stipulor, polliceor): recepi causam Siciliae... ego tamen hoc onere suscepto et receptā causā Siciliensi amplexus animo sum aliquanto amplius. Suscepi enim causam totius ordinis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 1, § 1:

    in hoc judicio mihi Siculorum causam receptam, populi Romani susceptam esse videor,

    id. Div. in Caecil. 8, 26; and:

    in quo est illa magna offensio vel neglegentiae susceptis rebus vel perfidiae receptis,

    id. de Or. 2, 24, 101; cf. also Quint. 12, 1, 39:

    verebamini, ne non id facerem, quod recepissem semel?

    Ter. Phorm. 5, 7, 9:

    causam Sex. Roscii,

    Cic. Rosc. Am. 1, 2:

    mandatum,

    id. ib. 38, 112:

    officium,

    id. Verr. 2, 5, 71, § 183:

    curam ad se,

    Suet. Tit. 6.—
    b.
    To take an obligation upon one ' s self, to pledge one ' s self, pass one ' s word, be surety for a thing, to warrant, promise, engage a thing to any one, = anadechomai (a favorite word of Cic., esp. in his Epistles): Pe. Tute unus si recipere hoc ad te dicis... Pa. Dico et recipio Ad me, Plaut. Mil. 2, 2, 74; cf.:

    ad me recipio: Faciet,

    Ter. Heaut. 5, 5, 12:

    promitto in meque recipio, fore eum, etc.,

    Cic. Fam. 13, 10, 3; cf.:

    spondeo in meque recipio eos esse, etc.,

    id. ib. 13, 17, 3.—With obj.-clause:

    promitto, recipio, spondeo, C. Caesarem talem semper fore civem, qualis hodie sit,

    Cic. Phil. 5, 18, 51; so with hoc, id. Fam. 13, 50, 2 (with spondeo); 6, 12, 3; 13, 41, 2 (with confirmo); id. Att. 5, 13, 2; Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4; Liv. 7, 14 Drak.; 33, 13 fin.:

    pro Cassio et te, si quid me velitis recipere, recipiam,

    Cic. Fam. 11, 1, 4. — With de:

    de aestate polliceris vel potius recipis,

    Cic. Att. 13, 1, 2; Liv. 40, 35; cf.

    also: sed fidem recepisse sibi et ipsum et Appium de me,

    had given him a solemn assurance, Cic. Att. 2, 22, 2.— With dat. (after the analogy of promitto, polliceor, spondeo):

    ea, quae tibi promitto ac recipio,

    Cic. Fam. 5, 8, 5; cf.: omnia ei et petenti recepi et ultro pollicitus sum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 1; 7, 1:

    mihi,

    id. ib. 10, 13, 3; Caes. B. C. 3, 82 fin.:

    quid sibi is de me recepisset, in memoriam redegit,

    Cic. Fam. 1, 9, 9.—With dat. and obj.-clause:

    mihi in Cumano diligentissime se, ut annui essemus, defensurum receperat,

    Cic. Att. 5, 17, 5;

    so,

    id. Fam. 6, 12, 3 Manut. (with confirmare); 13, 72, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17, 1; Caes. B. C. 3, 17; Suet. Caes. 23 fin.
    c.
    In jurid. lang.: recipere nomen, of the prætor, to receive or entertain a charge against one, Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; 2, 2, 42, § 102; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2; Val. Max. 3, 7, 9;

    for which: recipere reum,

    Tac. A. 2, 74 fin.; 4, 21:

    aliquem inter reos,

    id. ib. 3, 70; 13, 10. —Hence,
    A.
    rĕceptus, a, um, P. a. (acc. to II. B. 1.), received, usual, current, customary (post-class. and very rare):

    auctoritas receptior,

    Tert. adv. Marc. 4, 5: scriptores receptissimi, Sol. praef.—
    B.
    rĕceptum, i, n. subst. (acc. to II. B. 2. b.), an engagement, obligation, guaranty:

    satis est factum Siculis, satis promisso nostro ac recepto,

    Cic. Verr. 2, 5, 53, § 139; cf.:

    promissum et receptum intervertit,

    id. Phil. 2, 32, 79.

    Lewis & Short latin dictionary > recipio

  • 18 bene

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene

  • 19 bene facta

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene facta

  • 20 praesto

    1.
    praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

    bonorum officio praestus fui,

    Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    ni tua propitia pax foret praesto,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

    quod adest praesto in primis placet,

    Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

    sacrificiis omnibus praesto adesse,

    id. 2, 16, 10;

    more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

    Cic. Fam. 3, 5, 1:

    togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

    id. Pis. 23, 55:

    tibi nulla fuit clementia praesto?

    hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

    hirundines aestivo tempore praesto sunt,

    Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

    era, eccum praesto militem,

    Plaut. Mil. 4, 6, 1:

    ipsum adeo praesto video,

    Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—
    II.
    In partic: praesto esse or adire
    A.
    To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

    ero meo ut omnibus locis sine praesto,

    Plaut. Men. 5, 6, 26:

    jus civile didicit, praesto multis fuit,

    Cic. Mur. 9, 19:

    praesto esse clientem tuum?

    id. Att. 10, 8, 3:

    saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

    id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

    ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

    id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

    also with videor,

    id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

    pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

    will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—
    B.
    With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

    si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

    Cic. Caecin. 30, 87:

    quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 4, § 11.
    2.
    prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.
    I.
    Neutr., to stand before or in front.
    A.
    Lit.:

    dum primae praestant acies,

    Luc. 4, 30.—
    B.
    Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

    cum virtute omnibus praestarent,

    Caes. B. G. 1, 3:

    quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

    Cic. de Or. 1, 44, 192:

    quā re homines bestiis praestent,

    id. Inv. 1, 4, 5:

    hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

    id. Lael. 5, 19:

    Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ceteris,

    id. Ac. 1, 4, 16:

    suos inter aequales longe praestitit,

    id. Brut. 64, 230:

    omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

    Sall. C. 1, 1:

    praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

    Nep. Chabr. 4, 3:

    quantum ceteris praestet Lucretia,

    Liv. 1, 57, 7:

    cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

    id. 8, 7, 7:

    quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

    id. 31, 7, 8:

    genere militum praestare tironibus,

    id. 42, 52, 10:

    tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

    Quint. 1, 10, 14:

    qui eloquentiā ceteris praestet,

    id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

    sacro, quod praestat, peracto,

    Juv. 12, 86:

    probro atque petulantiā maxume praestabant,

    were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

    truculentiā caeli praestat Germania,

    Tac. A. 2, 24:

    cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

    Lucr. 1, 358.—
    2.
    Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

    nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

    it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

    mori milies praestitit, quam haec pati,

    it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

    praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    it is better, Caes. B. G. 1, 17:

    motos praestat componere fluctus,

    Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.
    II.
    Act.
    A.
    To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

    quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

    Liv. 5, 36, 4:

    qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

    Hirt. B. G. 8, 6:

    praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

    Liv. 3, 61, 7:

    ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

    id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

    praestat ingenio alius alium,

    Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

    7, 2, 17: honore ceteros,

    Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

    imperatores prudentiā,

    id. Hann. 1, 1:

    eloquentiā omnes eo tempore,

    id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—
    B.
    To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

    ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

    quem tamen ego praestare non poteram,

    id. Att. 6, 3, 5:

    quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

    Plin. Pan. 83:

    communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

    Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

    impetus populi praestare nemo potest,

    no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

    periculum judicii,

    id. Mur. 2, 3:

    damnum alicui,

    id. Off. 3, 16:

    invidiam,

    id. Sest. 28, 61:

    nihil,

    to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

    cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

    what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

    ego tibi a vi praestare nihil possum,

    Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

    quod de te sperare, de me praestare possum,

    Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

    quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

    Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

    (praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

    id. Fl. 12, 28:

    meliorem praesto magistro Discipulum,

    Juv. 14, 212.—With ut:

    illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

    Juv. 6, 539.—
    C.
    In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

    arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

    Cic. N. D. 1, 3, 7:

    ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

    id. Fam. 7, 17, 2:

    suum munus,

    id. de Or. 2, 9, 38:

    hospitii et amicitiae jus officiumque,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    ne quem ejus paeniteret, praestiti,

    I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

    quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

    I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

    fidem alicui,

    Liv. 30, 15:

    pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

    maintained, id. 40, 34:

    tributa,

    to pay, Juv. 3, 188:

    annua,

    id. 6, 480:

    triplicem usuram,

    id. 9, 7.— Pass.:

    promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

    Liv. 43, 18, 11:

    mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

    quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

    id. Phil. 14, 11, 30:

    virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

    id. Div. 2, 37, 79:

    ni praestaretur fides publica,

    Liv. 2, 28, 7.—
    2.
    In partic.
    a.
    To keep, preserve, maintain, retain:

    pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

    Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

    omnes socios salvos praestare poteramus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

    mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

    Lucr. 3, 214. —
    b.
    To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

    Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

    Cic. Fam. 3, 10, 3:

    neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

    id. ib. 1, 9, 5:

    virtutem,

    Caes. B. G. 2, 27:

    benevolentiam,

    Cic. Att. 11, 1, 1:

    consilium suum fidemque,

    id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

    se incolumem,

    Lucr. 3, 220:

    se invictum,

    Ov. Tr. 4, 10, 104:

    teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

    show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

    Victoria nunc quoque se praestet,

    show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

    juris periti consultatoribus se praestabant,

    showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

    vel magnum praestet Achillem,

    should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—
    c.
    To show, exhibit, manifest:

    honorem debitum patri,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    fratri pietatem,

    id. Brut. 33, 126:

    virtutem et diligentiam alicui,

    id. Fam. 14, 3, 2:

    frequentiam et officium alicui honores petenti,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    obsequium,

    Sen. Q. N. 2, 59, 8:

    sedulitatem alicui rei,

    to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—
    d.
    To give, offer, furnish, present, expose:

    alicui certam summam pecuniae,

    Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

    caput fulminibus,

    to expose, Luc. 5, 770:

    Hiberus praestat nomen terris,

    id. 4, 23:

    anser praestat ex se pullos atque plumam,

    Col. 8, 13:

    cum senatui sententiam praestaret,

    gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

    terga hosti,

    to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

    voluptatem perpetuam sapienti,

    to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

    pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

    was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

    corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

    Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.
    A.
    In gen. (class.).
    1.
    Of persons:

    omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

    far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

    usu et sapientiā praestantes,

    noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

    virginibus praestantior omnibus Herse,

    superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

    in illis artibus praestantissimus,

    Cic. de Or. 1, 50, 217:

    praestantissimi studio atque doctrinā,

    id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

    o praestans animi juvenis,

    distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

    belli,

    Sil. 5, 92:

    armorum,

    Stat. Th. 1, 605:

    praestantissimus sapientiae,

    Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

    quo non praestantior alter Aere ciere viros,

    whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—
    2.
    Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

    praestanti corpore Nymphae,

    Verg. A. 1, 71:

    praestanti corpore tauri,

    id. G. 4, 550:

    formā,

    id. A. 7, 483:

    naturā excellens atque praestans,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

    id. Fam. 3, 10, 3:

    praestans prudentiā in omnibus,

    Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    quid praestantius mihi potuit accidere?

    id. Vatin. 3, 8.—
    B.
    In partic.
    1.
    Efficacious:

    medicina,

    Plin. 13, 24, 47, § 130:

    usus praestantior,

    id. 18, 13, 34, § 126:

    calamus praestantior odore,

    id. 12, 22, 48, § 105:

    sucus sapore praestantissimus,

    id. 15, 1, 2, § 5:

    praestantissima auxilia,

    id. 27, 13, 120, § 146.—
    2.
    Sup.:

    Praestantissimus,

    a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

    praestantissime,

    Plin. 28, 12, 50, § 186.

    Lewis & Short latin dictionary > praesto

См. также в других словарях:

  • promise — [n1] one’s word that something will be done affiance, affirmation, agreement, asseveration, assurance, avowal, betrothal, bond, commitment, compact, consent, contract, covenant, earnest, engagement, espousal, guarantee, insurance, marriage, oath …   New thesaurus

  • One Caribbean Media — Limited Type Public company (TTSE: OCM) Industry Media Founded Trinidad and Tobago Headquarters …   Wikipedia

  • ONE Caribbean Media — Ltd. (OCM) is a vertically integrated holding company based in Port of Spain, Trinidad and Tobago. The new company was founded in December, 2005 following the merger of the Caribbean Communications Network (CCN) of Trinidad and Tobago, and the… …   Wikipedia

  • promise — prom·ise n: a declaration or manifestation esp. in a contract of an intention to act or refrain from acting in a specified way that gives the party to whom it is made a right to expect its fulfillment aleatory promise: a promise (as to compensate …   Law dictionary

  • One Promise Too Late — Single by Reba McEntire from the album What Am I Gonna Do About You B side Why Not Tonight Released May 1987 …   Wikipedia

  • Promise (Sade album) — Promise Studio album by Sade Released 16 November 1985 (UK) 21 Decem …   Wikipedia

  • promise — vb Promise, engage, pledge, plight, covenant, contract are comparable when they mean to give one s word that one will act in a specified way (as by doing, making, giving, or accepting) in respect to something stipulated. Promise implies a giving… …   New Dictionary of Synonyms

  • Promise — Prom ise, a. [F. promesse, L. promissum, fr. promittere, promissum, to put forth, foretell, promise; pro forward, for + mittere to send. See {Mission}. ] [1913 Webster] 1. In general, a declaration, written or verbal, made by one person to… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • One Thousand Children — (often simply OTC ) refers to approximately 1400 mostly Jewish children who were rescued from Nazi Germany and Nazi occupied or threatened countries by entities and by individuals within the United States of America, but specifically only those… …   Wikipedia

  • Promise — Prom ise, v. t. [imp. & p. p. {Promised}; p. pr. & vb. n. {Promising}.] [1913 Webster] 1. To engage to do, give, make, or to refrain from doing, giving, or making, or the like; to covenant; to engage; as, to promise a visit; to promise a… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • One Life to Live — Title card (2004–present) Genre Soap opera Created by Agnes Nixon …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»